Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan Insonparvarlik yordami boʻyicha xalqaro koʻp funksiyali transport-logistika xabi tashkil etilgani toʻgʻrisida rasmiy axborot

Official announcement on the establishment of an International Multifunctional Transport and Logistics Hub for Humanitarian Assistance on the initiative of the President of the Republic of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev

Today, the threat of a humanitarian crisis is growing in many regions of the world, associated with the severe economic consequences of the coronavirus pandemic, disruption of global supply chains and logistics, as well as destructive climate change.

The continuing grave humanitarian situation in Afghanistan is of particular concern. Today, the Afghan people are facing serious socio-economic problems.

According to UN estimates, almost half of the country's population – 18 million people – is vitally dependent on humanitarian aid. More than half of all Afghan children under the age of five will suffer from malnutrition in the near future.

Drawing the attention of the international community to this important problem, President of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev, during his speech at the 76th session of the UN General Assembly, emphasized that "in the current difficult period, it is impossible to isolate Afghanistan, leave it alone with the existing big problems."

In order to ensure systematic, centralized and targeted delivery of humanitarian goods to Afghanistan and other countries, in accordance with the Decree of the President of the Republic of Uzbekistan, the Termez Cargo Center logistics terminal in Surkhandarya region has been given the status of an International Multifunctional Transport and Logistics Hub for Humanitarian Assistance.

The international hub has all the necessary infrastructure – an international airport, a river port, a railway and highways connecting with Afghanistan, there is also a one-of-a-kind large logistics terminal "Termez Cargo Center", located in close proximity to the Afghan border and equipped with the most modern technology and equipment.

The leadership of the United Nations, other leading international organizations and many states support Uzbekistan's efforts to provide humanitarian assistance to Afghanistan using the available opportunities in Termez.

Uzbekistan provides all possible assistance to the fraternal people of Afghanistan. In September and December 2021 the Government of the Republic delivered two large humanitarian cargoes with a total volume of more than 5 thousand tons through Termez. On April 30, 2022, on the eve of the holy Muslim holiday of Ramadan Eid, our country delivered about 4 thousand tons of humanitarian cargo to the people of Afghanistan. All this humanitarian aid consisted of food, medicine, clothing, textile products, wheat and coal.

Uzbekistan, using infrastructure and transport and logistics opportunities in the city of Termez in Surkhandarya region, assists international organizations and individual countries in carrying out their humanitarian activities in Afghanistan. In December 2021, the Office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) sent the first batch of humanitarian aid from Termez to Afghanistan, consisting of 40 tons of basic necessities. In February 2022, the Office sent 20 tons of humanitarian aid with basic necessities from Termez to Tajikistan as part of assistance in preparing for a possible influx of refugees from Afghanistan. UNHCR has given the Management office in Termez the status of a Regional Humanitarian Logistics Hub  with the possibility of expanding the geography of humanitarian cargo deliveries.

The UN World Food Program (WFP) regularly sends humanitarian supplies from Termez to Afghanistan. According to the WFP, from November 2021 to the present, about 42 thousand tons of food products have been sent through Termez to Afghanistan.

In addition, the International Organization for Migration, the International Committee of the Red Cross, the European Union and other international structures and foreign countries are also interested in using the transit potential of Uzbekistan.

The creation of an International Hub corresponds to the interests and efforts of the international community in the Afghan issue. The most important thing is that this will make it possible to promptly deliver essential goods to the people of Afghanistan and, thus, provide effective assistance to the Afghan people in overcoming the humanitarian crisis.

Uzbekistan is ready for active cooperation in this matter with all international partners.

“Дунё” ахборот агентлиги томонидан “По инициативе Президента Республики Узбекистан Шавката Мирзиёева в Термезе создается Международный многофункциональный транспортно-логистический хаб по оказанию гуманитарной помощи” (“At the initiative of the President of the Republic of Uzbekistan, Shavkat Mirziyoyev, an international multifunctional transport and logistics hub for humanitarian assistance is being created in Termez”) номли мақола рус ва инглиз тилларида тайёрланди.

At the initiative of the President of the Republic of Uzbekistan, Shavkat Mirziyoyev, an international multifunctional transport and logistics hub for humanitarian assistance is being created in Termez

Today, the threat of a humanitarian crisis and the undermining of global food security is growing throughout the world because of the severe economic consequences of the coronavirus pandemic, disruption of global logistics and climate change. 

The grave humanitarian situation in Afghanistan is of particular concern to the international community. Today, the Afghan people are facing serious socio-economic problems. According to UN estimates, Afghanistan is actually on the verge of a humanitarian catastrophe. Almost half of the country's population, 18 million people, is vitally dependent on humanitarian aid. More than half of all Afghan children under the age of five will suffer from malnutrition in the near future.

Speaking at the 76th session of the UN General Assembly, President of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev emphasized that "in the current difficult period, it is impossible to isolate Afghanistan, leave it alone with the existing big problems." In the current situation, the main issue requiring the urgent attention of the world community and coordinated global actions is to prevent the deterioration of the humanitarian situation in the country.

In order to fully support the humanitarian activities of the United Nations, other international organizations and foreign states in Afghanistan and other countries, on June 21, 2022, President of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev signed a decree "On measures to create an international multifunctional transport and logistics hub for humanitarian assistance" on the basis of the Termez Cargo Center logistics terminal in the Surkhandarya region.

The initiative of the President of Uzbekistan, Shavkat Mirziyoyev, to create an international hub in Termez is in demand and timely. It makes a significant contribution to the efforts of the international community to prevent a humanitarian catastrophe in Afghanistan and other parts of the world. 

An important advantage of the international hub being created in Termez is its unique geographical location with land and rail connections with Afghanistan. It is the only logistics terminal in Central Asia near the border with Afghanistan, which makes it the most important international hub of strategic importance.

To date, international organizations are already actively using the capabilities of Termez for the timely and high-quality delivery of humanitarian supplies to Afghanistan and other countries.

In particular, in December 2021, the Office of the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR) sent the first batch of humanitarian aid from Termez to Afghanistan, consisting of 40 tons of basic necessities. In February 2022, the Department sent 20 tons of humanitarian aid with basic necessities from Termez to Tajikistan as part of assistance in preparing for a possible influx of refugees from Afghanistan. UNHCR has given the Management office in Termez the status of a Regional Humanitarian Logistics Center with the possibility of expanding the geography of humanitarian cargo deliveries.

The UN World Food Programme (WFP) regularly sends humanitarian supplies from Termez to Afghanistan. According to GDP data, from November 2021 to the present, about 42 thousand tons of food products were sent through Termez to Afghanistan.

In an article "Uzbekistan, in cooperation with the UN, provides humanitarian support to Afghanistan," published on the website of the UN News Center, it is emphasized that Termez has turned into a "road of life" for millions of Afghans: warehouses with UN humanitarian supplies are located here.

Ramiz Alakbarov, Permanent Coordinator and Humanitarian Coordinator of the UN in Afghanistan, noted that he was amazed at the level of interdepartmental and cross-border cooperation in Termez. "This is an example of how UNICEF, WFP, UNHCR, and our coordination offices are joining forces across borders to deliver aid to the Afghan people." In his opinion, it would be impossible to establish the operation of a high-tech cargo hub in Termez and transport such a large amount of aid across the border without the assistance of the government of Uzbekistan.

Today, such reputable international organizations as the International Organization for Migration, the International Committee of the Red Cross, the European Union and other international structures are showing a practical interest in using the unique transport and logistics capabilities of the International Hub.

Of course, the creation of an international multifunctional transport and logistics hub to provide humanitarian assistance to Afghanistan and other states in Termez will be an important contribution of Uzbekistan to ensuring regional and global security and stability, strengthening good-neighborly relations and mutually beneficial cooperation with Afghanistan and leading international organizations.

“Dunyo” IA

Урганч шаҳрида Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Миллий маркази томонидан ўтказилган «Инсон – жамият – давлат» конституциявий тамойилини амалга ошириш: миллий ва хорижий тажриба» мавзусидаги халқаро конференция якунида қабул қилинган декларация матни ўзбек, рус ва инглиз тилларида юборилмоқда.

THE URGENCH DECLARATION

International conference on the topic:

“Implementation of the constitutional principle "Human – Society – State": national and foreign experience”

We, the participants of the international conference "Implementation of the constitutional principle "Human – Society – State": national and international experience", organized on June 20, 2022, in Urgench by the National Center of the Republic of Uzbekistan for Human Rights, NGO "Center for Sustainable Development", the Institute of State and Law of the Academy of Sciences of the Republic of Uzbekistan, as well as the Khokimiyat of Khorezm regions with the support of the Delegation of the European Union in Uzbekistan:

Considering national and advanced foreign experience in implementing the principle that a person, his life, rights, freedoms and legitimate interests, honor and dignity are the highest values, as well as the noble ideas of “The state is for the person” and “Not the people serve state bodies, but state bodies serve the people” and exchanging views on strengthening these principles in constitutional legislation and practice;

supporting relevant international and regional norms within the framework of the United Nations, the Organization for Security and Co-operation in Europe, the Shanghai Cooperation Organization, the Commonwealth of Independent States, the Organization of Islamic Cooperation and other international organizations, which provide for such tasks as ensuring human rights and dignity, increasing the role and importance of civil society institutions, involving them in participation in public and public administration;

recognizing the dynamic development of positive processes in the New Uzbekistan in socio-economic, political, legal, spiritual and educational life, the gradual achievement of clear goals to build a democratic state and a just civil society, where human dignity is glorified and the rule of law is ensured;

emphasizing that the history of the democratic development of the peoples of the world shows that any reform can be implemented only if it is based on a solid constitutional and legal framework;

stating that the constitutional reform being carried out in Uzbekistan is, first of all, the dictate of the times, the will of the broad masses of the population and voters who believe that "The new Uzbekistan needs an updated Constitution."

We make the following RECOMMENDATIONS AND PROPOSALS to the Constitutional Commission on the formation of proposals for amendments and additions to the Constitution of the Republic of Uzbekistan on the implementation of the constitutional principle "Human – Society – State" and the implementation of organizational measures to further glorify human dignity:

To glorify human dignity and ensure its rights and freedoms:

• fundamental human rights and freedoms are inalienable and inviolable, belong to everyone from birth and their provision is the highest goal of the State;

• A citizen of Uzbekistan cannot be deported or extradited to another country;

• everyone has the right to the free development and realization of his personality, and obligations not established by law cannot be imposed on a person;

• no one can be forced to testify against himself, his spouse or close relatives, and also cannot be subjected to torture, violence, cruel or other degrading treatment or punishment, as well as a suspect, accused or defendant is not obliged to prove his innocence, all doubts about the accusation must be resolved in favor of the suspect, the accused or the defendant.

• Consider the question of reflecting in the Constitution of the country the norms aimed at preventing forced labor, in particular child labor.

In order to deepen the implementation of the ideas and principles of the "social state":

• creation and development of the institute of public control and social partnership;

• the establishment of a "poverty line" and a "consumer basket", mandatory for the provision by the state to any person (especially disabled people, pensioners, children and other persons in need of social protection) and providing a minimum set of goods and services necessary for human life;

• definition of the "social responsibility" of private property;

• definition of everyone's right to unemployment, disability, social security, introduction of the concept of "minimum consumer spending";

• create the necessary conditions for the development of the social service system of the population, the establishment of state pensions, benefits and other types of social assistance;

• introduction of new constitutional norms on the maintenance by the state and society of the healthy and harmonious development of orphans and children left without parental care.

According to the expression of national consciousness in the Constitution and the acceleration of spiritual development, taking into account the national values and traditions of the people of Uzbekistan:

• historical, spiritual and cultural heritage is protected by the state, the state and society should be responsible for the preservation and maintenance of national values and the identity of the people, take care of the preservation and transmission of the cultural heritage of the people of Uzbekistan to the next generations;

• the state and society form in children and youth a sense of devotion to national traditions and universal values, a sense of pride in the rich cultural heritage of great ancestors, create the necessary conditions for the spiritual and moral education of children and youth.

• To reflect in the Basic Law the norms separately noting that marriage is based on voluntary consent and equality of women and men, as well as specifically mentioning the protection of paternity by the state.

To further strengthen the foundations of the Third Renaissance:

• not to interfere with the professional activities of teachers, not to influence the correct and impartial assessment of students' knowledge, as well as not to interfere with the performance of their duties;

• everyone is guaranteed freedom of scientific, technical, artistic creativity, the right to use cultural achievements.

• everyone has the right to free higher education in state educational institutions on a competitive basis.

to fix in the Basic Law such issues as compulsory general secondary education.

On building a fair civil society:

• Ensuring the openness and transparency of public associations;

• further strengthening of the right of citizens to form public associations;

• Strengthening the constitutional foundations for improving the activities of citizens' self-government bodies.

To ensure the environmental rights of people:

• recognition of atmospheric air as a national treasure;

• Ensuring the right of all citizens to a safe environment and reliable information about its condition. Everyone has the right to compensation for damage to health and property as a result of environmental offenses;

• strengthening people's right to clean drinking water;

• The Constitution should reflect issues such as the provision of compulsory environmental education in all types of State educational institutions.

To strengthen the constitutional foundations of ensuring human rights and freedoms:

• respect for human rights and freedoms and their protection by all means not prohibited by law;

• Everyone has the right to apply to national and international human rights institutions to protect their rights, freedoms and legitimate interests in accordance with the laws and international treaties of the Republic of Uzbekistan;

• everyone has the right to privacy, protection of personal and family secrets, their honor and dignity;

• free ownership of the property of the owner at his own discretion and that the use of the property does not harm the environment;

• To introduce into the Basic Law norms aimed at ensuring the free movement of goods, services, labor and financial resources in the Republic of Uzbekistan.

To ensure interethnic harmony and interreligious tolerance, to improve the activities of public authorities:

• ensuring the freedom of activity of all religious organizations operating in the Republic of Uzbekistan, in accordance with the legislation;

• development of relations based on peace, mutual respect and solidarity between the State and religious denominations;

• to include in the powers of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan consideration of the annual report of the Cabinet of Ministers of the Republic of Uzbekistan on the most important issues of socio-economic life of the country;

• to introduce into the powers of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan the election of the Commissioner of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan for Human Rights, the Commissioner of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan for the Rights of the child;

• to introduce into the powers of the Senate of the Oliy Majlis of the Republic of Uzbekistan the hearing of reports on the activities of international organizations, the appointment and dismissal of the Chairman of the State Committee for Ecology and Environmental Protection of the Republic of Uzbekistan;

• to introduce norms aimed at resolving issues such as empowering the President of the Republic of Uzbekistan to create/form and lead/preside over the Security Council under the President of the Republic of Uzbekistan.

We make the following RECOMMENDATIONS to the organizers of the international conference:

• to publish a collection prepared by the National Center for Human Rights of the Republic of Uzbekistan, the NGO "Center for Sustainable Development" and the Institute of State and Law of the Academy of Sciences of Uzbekistan, based on the materials of this international conference, as well as a multi-volume monograph "Constitutional reforms: the experience of the world" with the support of foreign and international partners;

• to continue the practice of developing, improving, codifying and further democratizing constitutionalism, further developing international cooperation in the field of humanization of legislation and organizing international conferences.

We, the participants of the international conference, are convinced that the political, social, economic and legal conditions created in Uzbekistan allow citizens to exercise their constitutional rights to participate in the management of public and state affairs.

We express our gratitude to all the organizers and participants of this international forum, which contributes to strengthening the constitutional and legal foundations of human dignity. In particular, we express our special gratitude to the Khokimiyat of the Khorezm region for the high level of organization of the international conference.

Urgench,

June 20, 2022.

“Янги Ўзбекистон” газетасининг 2022 йил 22 июнь сонида Конституциявий комиссия раиси Акмал Саидовнинг “Конституциянинг ягона манбаи ва муаллифи - халқдир” сарлавҳали мақоласи чоп этилди.

КОНСТИТУЦИЯНИНГ ЯГОНА МАНБАИ ВА МУАЛЛИФИ – ХАЛҚДИР

“Бетакрор юртимизда барқарор жамиятни ва бардавом тараққиётни таъминлаш — барчамизнинг бош мақсадимиздир”. Президентимиз Шавкат Мирзиёев Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ўзгартириш киритиш ва ташкилий чора-тадбирларни амалга ошириш юзасидан Конституциявий комиссия аъзолари билан куни кеча, 20 июнда бўлиб ўтган учрашувда худди шундай деб таъкидлади.

Давлат раҳбари бутун халқимизни ана шу буюк мақсадга эришишда ўзаро бирдамликка ва ҳамжиҳатликка чақирди. Президентимиз уқтирганидек, “Халқимиз сиёсий-ҳуқуқий тафаккурининг ёрқин ифодаси бўладиган янгиланаётган Конституциямизга таяниб, янги Ўзбекистонни албатта биргаликда барпо этамиз”.

Президентимиз даставвал ҳозирги таҳликали замон, ён-атрофимиздаги мураккаб вазият она Ватанимиз тақдирига янада улкан масъулият билан ёндашиб, кечиктириб бўлмайдиган стратегик қарорлар қабул қилиш ҳамда конституциявий ислоҳотлар ўтказиш заруратини кун тартибига қўйгани билан боғлиқ долзарб саволларга батафсил тўхталди. Шавкат Мирзиёев таъбири билан айтганда, “Бу саволларнинг барчасига жавобни пухта ишланган ҳуқуқий нормалар орқали Конституциямизда акс эттириш давр тақозосидир”.

Янгиланган Конституция мамлакатимизнинг узоқ муддатли тараққиёт стратегиялари, юртимиз ва халқимизнинг эртанги фаровон ҳаёти учун мустаҳкам ҳуқуқий асос ҳамда ишончли кафолат яратиши лозим. Шу нуқтаи назардан, давлатимиз раҳбари Конституцияни янгилаш борасида илгари сурган амалий таклифларни бир неча йирик гуруҳга ажратиб таҳлил ва талқин қилишни лозим топдик.

ИНСОН ҚАДРИНИ УЛУҒЛАШНИНГ КОНСТИТУЦИЯВИЙ АСОСЛАРИ

Президентимиз инсон, унинг ҳаёти, эркинлиги, қадр-қиммати, дахлсиз ҳуқуқлари ва қонуний манфаатлари масаласи билан боғлиқ аниқ таклифларини жамоатчилик эътиборига ҳавола этди.       

Биринчидан, инсон қадрини юксалтириш ҳақиқатда давлат ҳокимияти органларининг конституциявий бурчи ва устувор вазифаси бўлмоғи шарт. Чунки “Инсон – давлат ва жамият учун мақсадга эришиш воситаси эмас, аксинча, ана шу мақсаднинг бош мазмуни ва манбаи ҳамда энг олий қадрият бўлиши лозим”.

Иккинчидан, Конституциямизга “Ўзбекистонда ўлим жазоси тақиқланади”, деган яна бир муҳим нормани киритиш таклиф қилинди. Нега деганда, “яшаш ҳуқуқи – ҳар бир инсоннинг табиий ҳуқуқи бўлиб, унга бу ҳуқуқни давлат эмас, Яратганнинг ўзи ато этган”.

Учинчидан, кўплаб давлатларнинг Конституция ва қонунларида ҳамда инсон ҳуқуқларига оид халқаро ҳужжатларда акс этган “Миранда қоидаси”га кўра, шахсни ушлаш чоғида унинг ҳуқуқлари ва нима сабабдан ушлангани содда тилда тушунтирилиши шарт. “Ана шу қоидани Конституциямизда муҳрлаб қўйишнинг вақт-соати келди, деб ўйлайман”, дея таъкидлади Президентимиз.

Тўртинчидан, “Хабеас корпус” институтини ривожлантириш зарур. Яъни шахс суд қарорига қадар кўпи билан қирқ саккиз соатдан ортиқ ушлаб турилиши мумкин эмас. Давлатимиз раҳбари ифодаси билан айтганда, “Агар суд томонидан шахсни ҳибсга олиш ёки унга нисбатан бошқача турдаги озодликни чеклаш ҳақида қарор белгиланган муддатда қабул қилинмаса, бундай шахсни дарҳол озод қилиш кераклиги ҳақидаги нормани ҳам Конституцияда акс эттиришимиз зарур”.

Бешинчидан, Конституциямизда “Шахснинг судланганлиги ва ундан келиб чиқадиган ҳуқуқий оқибатлар унинг қариндошлари ҳуқуқларини чеклашга асос бўлиши мумкин эмас”, деб қатъий ёзиб қўйилиши керак.

Асосий қонунимизда “Озодликдан маҳрум этилган барча шахсларга нисбатан инсоний муносабат ва уларнинг қадр-қиммати таъминланиши шарт”, деган норма ҳам ўз аксини топиши даркор.

Олтинчидан, янгиланган Конституцияда “маъмурий, фуқаролик, иқтисодий, жиноий жавобгарлик ва бошқа йўналишдаги ишларни кўриб чиқишда инсонга нисбатан қўлланиладиган ҳуқуқий таъсир чоралари – қонуний мақсадга эришиш учун етарли бўлиши ҳамда шахсга имкон қадар енгиллик яратиши керак”, деган норма ўз аксини топиши мақсадга мувофиқ.

Еттинчидан, Асосий қонунимизда Ўзбекистоннинг ҳар бир фуқароси мамлакат бўйлаб эркин ҳаракатланиш, турар ёки яшаш жойини эркин танлаш ҳуқуқига эга бўлиши, шунингдек, барча фуқароларга мамлакатдан тўсиқларсиз чиқиш ва қайтиш ҳуқуқи кафолатланиши лозим.

Ҳар бир фуқаронинг шахсий ҳаёт дахлсизлиги ва унинг кафолатлари айнан Конституция даражасида мустаҳкамланиши керак.

Мазкур таклифлардан кўзланган асосий мақсад “Инсон қадри учун” ғоясини ҳамда ҳозирги ислоҳотларимизнинг бош тамойили бўлган “Инсон – жамият – давлат” деган ёндашувни Конституциямизнинг мазмунига чуқур сингдириб, амалий ҳаётимизда бош қадриятга айлантиришдир. Президентимиз айтганидек, “инсоннинг қадр-қиммати, шаъни ва ғурури бундан буён барча соҳаларда биринчи ўринда туриши керак”.

ЎЗБЕКИСТОН – ИЖТИМОИЙ ДАВЛАТ САРИ

Президентимиз Асосий қонунда “Ўзбекистон – ижтимоий давлат” ғоясини мустаҳкамлашга қаратилган бир туркум таклифларни билдирди. Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “инсон қадри” тушунчаси “ижтимоий давлат” тушунчаси билан чамбарчас боғлиқ”.

“Ижтимоий давлат” тушунчасига Президентимиз бундай таъриф берди: “Ижтимоий давлат – ижтимоий тафовутларни камайтириш, муҳтожларга ёрдам бериш бўйича самарали сиёсат юритадиган давлат моделидир”.

“Ижтимоий давлатда инсон қадри деганда, аввало, фуқароларни яшаш учун зарур уй-жой, билан таъминлашни тушунамиз”. Шу нуқтаи назардан,  Конституциямизда:

фуқароларимизнинг уй-жойга бўлган ҳуқуқларини ҳимоя қилиш, унинг дахлсизлигини кафолатлаш, аҳолининг барча қатламлари, айниқса, муҳтож тоифаларни уй-жой билан таъминлаш бўйича давлатнинг мажбуриятларини мустаҳкамлаш;

суднинг қарорисиз ҳеч ким уй-жойидан маҳрум қилинмаслиги йўлида фуқаролар уй-жойга бўлган ҳуқуқларининг конституциявий кафолатини белгилаб қўйиш;

уй-жойга ёки шахснинг бошқа мол-мулкига унинг рухсатисиз кириш, уларни кўздан кечириш ва тинтув ўтказишга фақат қонунда белгиланган ҳолат ва тартибда йўл қўйилишини қатъий белгилаш лозим.

Бинобарин, “Бизнинг халқимиз учун уй-жой – бу Ватан ичра кичик ватандир”.

Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “Тараққиётнинг кўп асрлик тажрибаси шуни кўрсатадики, хусусий мулксиз, унинг ишончли кафолатисиз кучли ижтимоий давлатни қуриб бўлмайди”. Шу боис, Конституциямизда:

хусусий мулк ҳимоясини таъминлаш учун зарур бўлган конституциявий кафолатларни кучайтириш; давлат тасарруфидан чиқариш ва хусусийлаштириш натижаларини қайта кўриб чиқмаслик ҳамда бекор қилмаслик масаласини конституциявий қоида сифатида белгилаш;

мамлакатимизда товарлар, хизматлар, ишчи кучи ва молиявий маблағлар эркин ҳаракатланишини, давлат ички ва халқаро савдо ривожланиши учун барча шароитлар яратишини мустаҳкамлаш;

тадбиркорлар қонунчиликда тақиқланмаган ҳар қандай фаолиятни амалга оширишга, ўз фаолияти йўналишларини мустақил равишда танлашга, тадбиркорликдан чекланмаган миқдорда даромад олишга ҳақли эканини кўзда тутиш;

давлат хусусий тадбиркорликни ривожлантириш учун қулай ишбилармонлик ва инвестициявий муҳит ҳамда шароитларни таъминлаши, эркин ва ҳалол рақобатнинг ҳимоя қилиниши, иқтисодий фаолиятда монополлаштиришга йўл қўйилмаслигини кафолатлаш;

ер хусусий мулк бўлиши мумкинлигини аниқ белгилаш; қишлоқ хўжалиги ерлари ва ўрмон фонди давлат тасарруфида бўлиб, тадбиркорлик субъектларига ижара шартномаси асосида берилади, деган мазмундаги нормани акс эттириш таклиф этилмоқда.

Президентимиз “Ҳар қандай инсон учун муҳим ва муқаддас қадрият – бу  унинг оиласидир”, деб айтди. Оила институтининг конституциявий асосларини ривожлантириш мақсадида Конституциямизда “оила аёл ва эркакнинг ихтиёрий розилиги ва тенг ҳуқуқлилиги асосида шаклланиши”, жамиятнинг табиий ва таянч бўғини, жамият ва давлатнинг алоҳида ҳимоясида эканини мустаҳкамлаш керак;

ҳомиладорлиги ёки ёш боласи борлиги сабабли аёлларни ишга қабул қилишни рад этиш, ишдан бўшатиш ва уларнинг иш ҳақини камайтириш тақиқланишини қатъий белгилаб қўйиш лозим;

халқаро мажбуриятларимизга кўра, болалар меҳнатига йўл қўймаслик бўйича нормани акс эттириш шарт;

боланинг манфаатлари, унинг жисмоний, ақлий ва маданий жиҳатдан тўлақонли ривожланиши учун барча шароитларни яратиш устувор йўналишлардан бири сифатида ўз аксини топишига эришиш керак;

давлат иқтидорли ёшларни, уларнинг моддий аҳволидан қатъи назар, доимо қўллаб-қувватлашини мустақил қоида сифатида белгилаш мақсадга мувофиқ;

“Давлат жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш, ёшларни соғлом турмуш тарзи тамойиллари асосида маънавий ва ахлоқий етук инсонлар этиб тарбиялаш учун зарур шароитларни яратади”, деган қоидани ёзиб қўйиш вақти келди;

ёш авлод тақдири учун масъулиятни янада ошириш учун: “Ота-оналар ўз фарзандлари вояга етгунига қадар уларнинг тарбияси, таълим олиши, соғлиғи, тўлақонли ва баркамол ривожланиши тўғрисида ғамхўрлик қилиш ҳуқуқига эга ва бунга мажбурдир”, деган қоидани киритиш лозим.

Давлат раҳбари “Ногиронлиги бўлган инсонлар – жамиятнинг тўлақонли аъзолари, деган тамойил негизида уларнинг конституциявий ҳуқуқ ва кафолатларини белгилаб қўйиш инсоний бурчимиздир”, деди. Шу маънода:

ногиронлиги бўлган инсонлар – жамиятнинг тўлақонли аъзолари, деган тамойил негизида уларнинг конституциявий ҳуқуқ ва кафолатларини белгилаш;

инсоннинг меҳнатга ва муносиб ҳаёт шароитларига, ишсизликдан ҳимояланишга бўлган ҳуқуқларининг ишончли ҳимоясини таъминлаш, камбағалликни қисқартиришга оид конституциявий нормаларни акс эттириш;

ҳар бир шахснинг қулай меҳнат шароитида ишлаш, меҳнати учун муносиб ҳақ олиш ҳуқуқини мустаҳкамлаш, меҳнатга ҳақ тўлашнинг энг кам миқдори инсоннинг ўзи ва оиласи ҳаёт кечириши учун етарли миқдорда бўлишини белгилаш;

давлат чет элда яшаётган ва ишлаётган фуқароларимиз ҳамда ватандошлар билан мунтазам алоқаларни сақлаб қолиш ва ривожлантириш ҳақида ғамхўрлик қилади, деган қоидани киритиш зарур.

Президентимиз алоҳида таъкидлаганидек, “Инсон саломатлиги миллат ҳаётининг давомийлигини таъминлаш, унинг генофондини сақлаш, барқарор миллий стратегиямизнинг муҳим таркибий қисмидир”. Бинобарин, Конституциямизда белгиланган “Ҳар бир инсон малакали тиббий хизматдан фойдаланиш ҳуқуқига эга”, деган умумий нормани кенгайтириб, тўғридан-тўғри қўлланадиган нормалар билан бойитишни таклиф этди.

Президентимизнинг қуйидаги аниқ таклифлари ҳам диққатга сазовор:

табиатдаги глобал иқлим ўзгаришлари, Орол денгизининг қуриши билан боғлиқ вазиятнинг тобора кескин тус олаётганини назарда тутган ҳолда, экологик хавфсизлик йўналишига доир экологик-ҳуқуқий нормаларни ифода эттириш;

боғча, мактаб, олий таълим ва илм-фан соҳаларини устувор тараққий эттиришни конституциявий даражада мустаҳкамлаш;

давлат мактабгача таълим, мактаб ва олий таълим тизимини, турли мулк шаклидаги, жумладан, хусусий таълим муассасаларини ривожлантириш учун зарур шароитлар яратиб бериши билан боғлиқ нормаларни киритиш;

устозга бўлган юксак эҳтиром Конституциямизда ўз ифодасини топишини таъминлаш;

педагог ходимларнинг касбий фаолиятига аралашиш, уларнинг хизмат мажбуриятларини бажаришига тўсқинлик қилишга йўл қўйилмаcлигини Конституция даражасида белгилаб қўйиш айни муддаодир.

Шундай қилиб, Президентимиз Шавкат Мирзиёев қайд этганидек, “давлатнинг эркаклар ва аёллар, оилалар ва болалар, ёшлар ва нуронийлар, ногиронлиги бор шахслар, мамлакатда ёки унинг ташқарисида бўлишидан қатъи назар, барча инсонлар ҳақида қайғуриши Конституцияда мустаҳкамланиши зарур”.

Бир гуруҳ таклифлар эркин ва адолатли фуқаролик жамияти ривожланиши билан боғлиқ масалаларни ўзида қамрайди. Бунда халқимиз учун жамият, аввало, маҳалладан бошланади, деган ибратли ақидага катта эътибор қаратилмоқда. Мамлакатимизда фуқаролар йиғинларининг жамиятдаги мавқеи ва таъсирини кучайтиришга кўмаклашиш мақсадида Маҳалла ва нуронийларни қўллаб-қувватлаш вазирлиги ташкил этилган. Лекин, давлатимиз раҳбари айтганидек, “гоҳида бу – маҳаллаларни бошқарадиган идора, деган нотўғри гап-сўзларни ҳам эшитиб қоляпмиз”.

Шунинг учун Конституциямизда:

биринчидан, маҳалланинг мақомини ҳамда давлат органларининг бу борадаги вазифаларини аниқ белгилаб қўйиш;

иккинчидан, маҳаллаларнинг давлат ҳокимияти органлари тизимига кирмаслиги, жойлардаги маҳаллий аҳамиятга молик масалаларни мустақил ҳал этиш бўйича ваколатлари алоҳида белгиланиши таклиф этилди.

ЎЗБЕКИСТОН – ҲУҚУҚИЙ ДАВЛАТ

Президентимиз таърифига кўра, “Ҳуқуқий давлат инсониятнинг минг йиллар мобайнидаги машаққатли меҳнати эвазига шаклланган тараққиёт ғояси ва буюк кашфиётидир”. Шу маънода, Конституцияга киритиш тавсия этилган бир гуруҳ таклифлар туркуми Ўзбекистонда инсонпарвар, демократик ҳуқуқий давлат қуриш масаласига тегишлидир.

 “Ўзбекистон – ҳуқуқий давлат” деган ғояни Конституциямизда аниқ мустаҳкамлаб қўйиш лозим;

Конституцияга давлат органлари фаолиятида очиқлик, шаффофлик ва ҳисобдорликни, мазкур органларнинг ихчам ва тежамкор бўлишини таъминлаш юзасидан қоидалар киритиш даркор;

Асосий қонунимизда халқ ҳокимиятчилигини, ҳокимиятларни бир-бирини тийиб туриш ва мувозанатда сақлаш механизмларини таъминлашни янада кучайтириш талаб этилади;

Асосий қонунда ҳукуматни шакллантириш ва унинг самарали фаолият юритишини таъминлашда Олий Мажлиснинг ваколатларини кенгайтириш бўйича тегишли қоидалар белгиланиши зарур;

Коррупцияга қарши курашиш агентлиги раҳбарини тайинлаш бўйича фармон Сенат томонидан тасдиқланиши тартибини жорий этиш таклиф этилмоқда;

ҳукумат томонидан тайёрланган Коррупцияга қарши кураш бўйича йиллик миллий маърузани муҳокама қилиш масаласини парламентимиз ваколатига киритиш лозим;

Олий Мажлиснинг парламент назоратини амалга ошириш бўйича ваколатларининг конституциявий асосларини кучайтириш бўйича ишларни давом эттириш керак;

Президентнинг айрим ваколатларини Олий Мажлисга, мисол учун, Ҳисоб палатаси раисини лавозимга тайинлаш ва озод қилиш ваколатини Сенатга ўтказиш мақсадга мувофиқ;

ҳокимлар бир вақтнинг ўзида Халқ депутатлари кенгашларига ҳам бошчилик қилиши ҳақидаги қоидани Конституциядан чиқариб ташлаш керак;

фуқароларнинг давлат ишларини бошқаришдаги иштирокини кенгайтириш мақсадида Конституциямизга қонунчилик таклифларини киритиш институтини жорий этиш таклиф қилинмоқда;

ижро ҳокимияти органларининг конституциявий жавобгарлик соҳаларини, ваколатларини кенгайтириш билан бирга уларнинг амалга оширилиши устидан жамоатчилик ва парламент назоратини кучайтириш ҳам талаб этилади;

ҳукумат ваколатларини кенгайтириш, хусусан, Конституцияда Вазирлар Маҳкамаси ва ҳокимликларнинг экология, ёшлар сиёсатини амалга ошириш, оилани қўллаб-қувватлаш, мустаҳкамлаш ва ҳимоя қилиш, ногиронлиги бўлган шахсларни ижтимоий ҳимоя қилиш, қулай жамоат транспортини ривожлантириш, аҳолининг дам олиши учун зарур шароитлар яратиш, фуқаролик жамияти институтларини қўллаб-қувватлаш бўйича масъулиятини белгилаш лозим;

Конституциявий суд фаолиятини янада такомиллаштириш  зарур. Зеро, “Мазкур суд бошқа судлардан фарқли ўлароқ, фақат Конституцияга бўйсунади ҳамда Асосий қонуннинг устунлиги принципини таъминлайди”;

Конституциямизда фуқаролар ва юридик шахсларнинг муайян ишда суд томонидан уларга нисбатан қўлланилган қонуннинг Конституцияга мослигини текшириш ҳақидаги шикоятларини кўриб чиқишни Конституциявий суд ваколатида акс эттириш мақсадга мувофиқ;

Асосий қонунимизга Ўзбекистон барча давлатлар, энг аввало, ўзининг яқин қўшнилари билан тинчликпарвар ва дўстона сиёсат юритиши, унинг ташқи сиёсати инсон ҳуқуқлари ва эркинликларини ҳурмат қилиш, давлатларнинг ҳудудий яхлитлиги принцип ва нормаларига асосланиши ҳақидаги моддани қўшиш лозим.

Президентимиз ана шу ғоят аниқ ва муҳим таклифларни илгари сурар экан, улардан ҳар бирининг мазмун-моҳияти ва мақсад-вазифаларини содда ҳамда тушунарли тилда изоҳлаб берди. Айни чоғда, “халқимиздан комиссияга келиб тушган барча муҳим ва долзарб таклифларни бугун сизлар билан батафсил муҳокама қилиш имкониятига эга эмасмиз. Мен уларнинг айримларига тўхталиб ўтдим, холос”, дея таъкидлади давлатимиз раҳбари.

КОНСТИТУЦИЯВИЙ КОМИССИЯ ФАОЛИЯТИНИНГ

БОСҚИЧЛАРИ

Президентимиз Ўзбекистон Республикаси Конституциясига ўзгартириш киритиш ва ташкилий чора-тадбирларни амалга ошириш юзасидан Конституциявий комиссия фаолиятининг учта босқичини аниқ белгилаб берганини алоҳида қайд этиш мақсадга мувофиқдир.

Биринчи босқич – Конституцияни ўзгартириш бўйича таклифларни қабул қилиш, жамлаш ва таҳлил қилишни ташкиллаштириш.

Конституциявий комиссия таклифлари асосида ишлаб чиқилган лойиҳа парламентнинг Қонунчилик палатасига тақдим этилади. Шу муносабат билан Конституциявий комиссия фаолиятининг биринчи босқичи якунига етди.

Иккинчи босқич – парламент томонидан ишлаб чиқилган янгиланган Конституция лойиҳасини умумхалқ муҳокамасида кўриб чиқиш.

Бундай демократик ёндашув “Конституциянинг ягона манбаи ва муаллифи – халқдир”, деган тамойилга тўла мос келади.

Учинчи босқич – умумхалқ муҳокамаси натижасида маромига етказилган Конституцияга ўзгартиришлар киритиш тўғрисидаги қонун лойиҳасини референдум ўтказиш йўли билан қабул қилиш.

Давлатимиз раҳбари бу ҳақда тўхталар экан, жумладан, бундай деди: “Конституциявий ислоҳотни фуқароларимиз фикри ва қўллаб-қувватлаши асосида референдум орқали амалга оширсак, бу том маънода халқимиз хоҳиш-иродасининг ифодаси – ҳақиқий халқ Конституцияси бўлади, деб ўйлайман”.

Хулоса қилиб айтганда, биз, Ўзбекистон халқи Конституцияга киритиш таклиф этилаётган янги норма ва қоидаларни онгу тафаккуримиз, қалбимиздан ўтказиб, уларга холис ва ҳаққоний муносабатимизни билдиришимиз лозим. Президентимиз ишонч билан таъкидлаганидек, “Барчамиз Асосий қонунимизда ўзимизни, оиламизни, маҳалламизнинг орзу-умидларини кўришга интилаётганимиз – бу табиий ва мутлақо тўғри”.

Акмал САИДОВ,

Конституциявий комиссия раиси

“Янги Ўзбекистон” 22.06.2022й.

Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Миллий маркази томонидан тақдим этилган маълумот асосида “Дунё” ахборот агентлиги “Урганчда «Инсон – жамият– давлат» конституциявий тамойилини амалга ошириш мавзусида халқаро анжуман бўлиб ўтди” номли мақолани ўзбек ва рус тилларида тайёрлади.

Урганчда «Инсон – жамият– давлат» конституциявий тамойилини амалга ошириш мавзусида халқаро анжуман бўлиб ўтди

20 июнь куни Урганч шаҳрида «Инсон – жамият – давлат» конституциявий тамойилини амалга ошириш: миллий ва хорижий тажриба» мавзусида халқаро конференция ташкил этилди, деб хабар бермоқда «Дунё» АА мухбири.

Инсон ҳуқуқлари бўйича Ўзбекистон Миллий маркази маълумотига кўра, халқаро анжуман «Барқарор ривожланиш маркази» ННТ, Ўзбекистон Фанлар академиясининг Давлат ва ҳуқуқ институти, Европа Иттифоқининг Ўзбекистондаги делегацияси билан ҳамкорликда ташкил этилди.

Конференциянинг мақсади инсон, унинг ҳаёти, ҳуқуқлари, эркинликлари ва қонуний манфаатлари, шаъни ва қадр-қиммати олий қадрият эканлиги тамойили ҳамда «Давлат – инсон учун» ва «Халқ давлат органларига эмас, давлат органлари халққа хизмат қилади» деган эзгу ғояларни ҳаётга татбиқ этиш бўйича миллий ва илғор хорижий тажрибани ўрганиш ва мазкур тамойилларни Конституцияда мустаҳкамлаш борасида ҳар томонлама асосланган таклифлар ишлаб чиқишдан иборат бўлди.

Халқаро анжуман давомида бугунги кунга қадар конституциявий ислоҳотларни амалга ошириш юзасидан халқимиз томонидан Конституциявий комиссияга 40 мингдан зиёд таклифлар келиб тушганлиги қайд этиб ўтилди. Ушбу таклифлар жамият ва давлат ҳаётининг барча ижтимоий-иқтисодий, сиёсий-ҳуқуқий, маънавий-маърифий ва бошқа соҳаларини қамраб олган.

Конституциявий комиссия ўз фаолиятида очиқлик ва шаффофлик тамойилларига қатъий амал қилган ҳолда Конституцияга ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш бўйича таклифларни конституционализмнинг ривожланиши борасидаги илғор халқаро тажрибани чуқур ўрганиш асосида кўриб чиқаётгани қайд этилди.

Халқаро анжуманда Европада хавфсизлик ва прогнозлаш институти эксперти Жан-Антуан Дюпра, АҚШнинг Ўзбекистондаги элчихонаси вақтинчалик вакили Пол Политис, Европа аёллар лоббиси Италия мувофиқлаштирувчи қўмитаси президенти Мария Людовика Ботарелли каби экспертлар маъруза қилдилар.

Муҳокамалар давомида бугунги кунда инсон қадри улуғланадиган Янги Ўзбекистон ғояси – барча Ўзбекистон фуқароларинг қалбидан чуқур жой олиб, уни ҳаётга татбиқ этиш умуммиллий ҳаракатига айланиб улгургани ва энг муҳими, уларнинг дунёқараши, эртанги кунга, ислоҳотлар натижасига бўлган ишончи кучайгани алоҳида эътироф этилди.

Форумнинг «Конституциявий ислоҳот: фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини таъминлашда фуқаролик жамияти институтларининг ўрни ва аҳамиятини ошириш» мавзусидаги сессиясида миллий ва хорижий экспертлар «Қонун ҳужжатларининг сўзсиз ижросини таъминлашда депутатларнинг фуқаролик жамияти институтлари билан ўзаро ҳамкорлигига оид конституциявий-ҳуқуқий асосларни ривожлантириш», «Конституциявий ҳуқуқ ва жамоатчилик назорати институтини мустаҳкамлаш», «Фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари – маҳаллалар фаолияти самарадорлигини ошириш» каби мавзуларда маърузалар тингланди.

Халқаро конференция якунида Ўзбекистон Конституциясига ўзгартириш киритиш ва ташкилий чора-тадбирларни амалга ошириш  бўйича Конституциявий комиссияга тегишли таклиф ва тавсиялар тайёрланди.

“Дунё” АА

"Қадринг баланд бўлсин, она тилим" Республика танловининг туман/шахарларда давлат тилини тýлақонли жорий этишга қаратилган ",Давлат тили устуворлиги таъминланган энг намунали худуд" йўналишини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўгрисида Низом

1. Умумий коидалар 1.1, Ушбу Низом Йбекистон Республикаси мустациллигининг 3 1 йиллиги, ".Щавлат тили хакида"ги конун кабул килинганининг 3З йиллигига багишлаб У.гказилащтrан "Кадринг балаrц бiлсин, она тилим" Ресrryблика таIIJIовининг махаллий ижро эт}ъчи хокимият (тумаrлар ва шах,арлар) идоралари томонидан мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг к}ламли ислохотлар жараёнида давлат тилининг цаётимиздаги }рни ва нуфузини ошириш, }збек тилининг сиёсий-ryIvlqлi, lоlслп.tоий-шgпасодпi, маънавий-мьрифlй жабхдларда тУлакон.rи жорий этилишини хамда фаол ýлланишIлни таъминлашга царатилпlн нillttу]ilли ишларни рагбатлантиришга каратилган ".Щавлат тилида иш юритиш йiлга ýйилган энг яхши тизим" йiналиши (кейинги !риrrларда - Танлов)ни ташкил этиш ва Упсазиш тартибини белгилайди. 1.2. Танлов Узбекистон Ресгryбликаси Президентининг 'fзбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавцеини тубдан ошириш чора-тадбирлари т!грисида" 20|9 iтил 21 октябрдаги ПФ-5850-сон Фармони цамда Вазирлар Махкамасининг "Узбекистон Республикаси Вазирлар Мацкамаси хузурида Узбек тилини ривожJтантириш жамгармасининг фаолиятини ташкил этиш т}грисида" 2020 йил 10 февралдаги 73-сон царорида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш максадида ташкил этилади. 1.3. Танловда }з худудида Узбек тилини ривожJI:Iнтириш ва тил сиёсатини такомиллаштиришнинг стратегик й}на,rишларини ишлаб чициб, амалиётда фаОЛ к}ллаган, хт/младан, }збек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузини ошириш, давJIат идор:lлари, тilшкилотлар, иясгимоий муассасалар, тадбиркорлик субъектларида давлат тилининг флацонли жорий этилишини таргиб этиш, лотин ёзlъига асосланган !збек алифбосини ýллашни рабатлаrтириш, мехнат жамоаларида давлат тилига хурмат-эътибор Ir[р{итини шакJIлантириш, барча миллат ва элатлар вакилларига давлат тилини }рганишлари учун кулай шартшароит яратиш, савдо, ишлаб чикариш, ммший хизмат ýрсатиш объекгларига !збекча ном беришни таргиб этишга каратилган ишларни налгу.lrали й}лга кУйган маха.плий ижро этувчи хокимият (ryман ва шацарлар) идоралари щатнашади. 2 1.4. Танлов ғолибларини тақдирлаш, ташкилий чора-тадбирларини молиялаштириш билан боғлиқ барча масалалар Ўзбек тилини ривожлантириш жамғармаси ҳисобидан амалга оширилади. Танловга доир чора-тадбирларнинг умумий ижроси Вазирлар Маҳкамасининг Маънавият ва давлат тилини ривожлантириш масалалари департаменти (кейинги ўринларда – Департамент) томонидан мувофиқлаштирилади. II. Танловнинг мақсади 2.1. Танловнинг асосий мақсадлари қуйидагилардан иборат: жамиятда ўзбек тилининг давлат тили сифатидаги обрў-эътиборини ошириш; меҳнат жамоаларида давлат тилини билишнинг бурч ва мажбурият сифатида ҳис этилишига эришиш; ҳудудларда давлат тилини тўлақонли жорий этиш ҳамда барча миллат ва элатлар вакилларига ўзбек тилини ўрганишлари учун қулай шарт-шароит яратиш; лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтиш жараёнини жадаллаштириш. III. Танловда иштирок этиш тартиби 3.1. Танловда Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари томонидан тавсия этилган биттадан маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туман ва шаҳар) идораси иштирок этади. 3.2. Олдинги йилларда ғолиб бўлганлар танловда иштирок этмайди. IV. Танловнинг ташкилий қўмитасини ташкил этиш тартиби 4.1. Танловни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича республика ташкилий қўмита таркиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. 4.2. Ташкилий қўмита танловни ташкил этиш ва ўтказиш билан боғлиқ жараёнларни бошқаради. 4.3. Департамент ҳамда Республика Маънавият ва маърифат маркази, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, Ўзбек тилини ривожлантириш жамғармаси, Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш маркази танловнинг ижрочи ташкилотчилари ҳисобланади. 4.4. Республика ташкилий қўмитаси қуйидаги ҳуқуқларга эга: мажлис қарори билан ўз аъзоларини танловни ўтказиш ишларини ташкиллаштириш учун масъул сифатида маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туманлар ва шаҳарлар) идораларига бириктириш; ўз аъзоларидан иборат комиссия тузиш ҳамда танловда иштирок этишга тавсия этилган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туманлар ва шаҳарлар) идоралари фаолиятини жойига чиқиб ўрганиш; 3 ўрганиш натижасида тавсия этилган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туманлар ва шаҳарлар) идоралари фаолиятини ушбу Низомга мувофиқлиги бўйича тегишли қарор қабул қилиш. V. Танловнинг вазифалари 5.1. Танловнинг вазифалари қуйидагилардан иборат: меҳнат жамоаларида давлат тили имкониятларидан тўлиқ ва тўғри фойдаланишни тарғиб этиш; ҳудудларда идора ва ташкилотлар номлари (пешлавҳалар), жой номлари, реклама эълонлари, савдо, хизмат кўрсатиш объектлари номлари, йўл (манзил) ва жамоат транспортлари кўрсаткичлари матнининг давлат тилида хатосиз ёзилишига эришиш; ҳудудий оммавий ахборот воситаларининг лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтишини таъминлаш; савдо, ишлаб чиқариш, маиший хизмат кўрсатиш объектларини ўзбекча номда рўйхатга олишни рағбатлантириш; меҳнат жамоаларидаги турли миллат ва элатлар вакилларининг давлат тилини ўрганиши учун қулай шарт-шароит яратиш; маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, давлат тили тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини таъминлаш масалалари бўйича маслаҳатчиларнинг давлат тили имкониятларидан тўлиқ ва тўғри фойдаланишни тарғиб этишга қаратилган фаолиятини рағбатлантириш; давлат тилининг тўлақонли жорий этилишини таъминлашда юқори натижаларга эришган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туманлар ва шаҳарлар) идораларининг ушбу йўналишдаги ютуқ ва муваффақиятларини оммалаштириш. VI. Танловни ўтказиш босқичлари ва муддатлари 6.1. Биринчи босқич (1 июлдан 1 сентябргача)да Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари томонидан тузилган Ишчи гуруҳ маҳаллий ижро ҳокимияти (туман/шаҳар) органлари фаолиятини жойига чиқиб ўрганган ҳолда, танловнинг Республика босқичига тавсия этади. 6.2. Иккинчи босқич (1 - 30 сентябргача)да тавсия этилган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туман/шаҳар) органлари фаолияти Республика ташкилий қўмитаси томонидан ўрганилади 6.3. Учинчи босқич (10 октябргача)да танлов ғолиблари аниқланади. 6.4. Танлов ҳар йили ўтказилади ва ғолиблар 21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни арафасида эълон қилинади. 4 VII. Танлов ғолибларини аниқлаш ва тақдирлаш 7.1. Танлов ғолиблари ушбу Низомга илова қилинган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туманлар ва шаҳарлар) идораларида давлат тилининг тўлақонли жорий этилишини таъминлашга қаратилган фаолият натижаларини баҳолаш бўйича Энг муҳим самарадорлик кўрсаткичлари (ЭМСК) рўйхатига биноан аниқланади. 7.2. ЭМСК бўйича иштирокчилар орасидан энг юқори натижага эга учта ўрин (1-, 2-, 3-ўринлар) аниқланади. 7.3. ЭМСК бўйича натижалари тенг келиб қолган танлов иштирокчилари Республика ташкилий қўмитаси Экспертлар кенгашида овозга қўйиш йўли билан аниқланади. 7.4. Танлов натижалари ва ғолибларнинг рўйхати танловнинг расмий сайти ҳамда ахборот ҳамкорлари ҳисобланган оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади. 7.5. Танловни ташкил этиш ва ғолибларни тақдирлаш Ўзбек тилини ривожлантириш жамғармаси ҳисобидан амалга оширилади. VIII. Якунловчи қоидалар 8.1. Департамент ушбу Низомга мувофиқ танловга тавсия этилган маҳаллий ижро этувчи ҳокимият (туман/шаҳар) органларининг давлат тилини тўлақонли жорий этиш соҳасидаги фаолияти ва тегишли ҳужжатлари холис кўриб чиқилиши учун бевосита масъулдир. 8.2. Ушбу Низом талаблари асосида ғолибларга берилган ютуқлар қиймати амалдаги қонунчиликка мувофиқ белгиланган тартибда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи солиқ солиш объекти деб ҳисобланади. 8.3. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгардир.

“Қадринг баланд бўлсин, она тилим” Республика танловининг “Давлат тилида иш юритиш йўлга қўйилган энг яхши тизим” йўналишини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида Низомга илова Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмаларида давлат тилининг тўлақонли жорий этилишини таъминлашга қаратилган фаолият натижаларини баҳолаш бўйича энг муҳим самарадорлик кўрсаткичлари РЎЙХАТИ № Устувор вазифалар Энг муҳим самарадорлик кўрсаткичларини (ЭМСК) ҳисоблаш учун тақдим этиладиган маълумот Баҳолаш мезони Маълумот тақдим этиш даврийлиги Мақсадли кўрсаткич ўрнатиш мезони Маълумот тақдим этувчи ташкилот 1. Давлат тили имкониятларидан тўлиқ ва тўғри фойдаланишга эришиш Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари номлари (пешлавҳалар)нинг давлат тилида хатосиз ёзилганлиги Балл Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Ташкилий қўмита хулосаси Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 2. Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмаларига тааллуқли эълонлар, тарғибот материаллари матнининг давлат тилида хатосиз ёзилганлиги Балл Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Ташкилий қўмита хулосаси Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 3. Лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтиш Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмаларига тегишли веб-сайтлар (ва бошқа ахборот ресурслари)нинг лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтганлиги % Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмаларига тегишли вебсайтлар сонига нисбатан Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 6 4. Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари тизими муассислигидаги босма оммавий ахборот воситаларининг лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтганлиги % Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Марказий босма оммавий ахборот воситалари сонига нисбатан Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 5. Давлат тилини ўрганишга шароит яратиш Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари тизимида фаолият кўрсатаётган бошқа миллат ва элат вакилларининг ўзбек тилини ўрганишга қаратилган услубий қўлланмалар билан таъминланганлиги % Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Ходимлар сонига нисбатан Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 6. Давлат тилининг нуфузини оширишга қаратилган тарғиботташвиқот ишлари Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, давлат тили тўғрисидаги қонун ҳужжатларига риоя этилишини таъминлаш масалалари бўйича маслаҳатчиларнинг давлат тилининг нуфузи ва мавқеини ошириш, лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосини жорий этиш масалалари бўйича марказий нашрларда чиқишлари Сони Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Ташкилий қўмита хулосаси Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари 7 7. Тилшунос профессор - ўқитувчилар, ёзувчи - шоирлар иштирокида вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари тизимида давлат тилининг аҳамияти, лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига ўтилишидан кўзланган мақсадни тарғиб этувчи маърифий учрашувлар ўтказилганлиги Бал л Ўрганиш даврига қадар бўлган охирги чорак Ташкилий қўмита хулосаси Вазирлик, идора, хўжалик бирлашмалари Вазирлар Мацкамасининг 2022 йил 06 июндаrи У!!-сон йигилиш баёнига 3-илова "Щадринг баланд бiлсин, она тилим" Республика танловининг }збек тилини илмий-амалий жихатдан ривожлантиришга ._ доиришланмаларнирагбатлантиришгакаратилган "Узбек тилини ривожлантиришга доир энг яхши илмий-амалий лойихалар ва дастурий махсулотлар" йiналишини ташкил этиш ва Утказиш тартиби тiгрисида низом 1. Умумий коидалар 1.1. Ушбу Низом Узбекистон Республикаси мустакиллигининг 31 йиллиги, ",Щавлат тили хакида"ги конун цабул килинганлигининг 33 йиллигига багишлаб Угказlшадиган "Щадринг баланд бiлсин, она тилим" Ресrryблика танловининг олий ва }рта махсус таълим муассасмари, инновацион технопаркJIар, мустацил илмий излакувчилар томонидан мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг к}ламли ислоцотлар жараёнида давлат тилининг 1аётимиздаги }рни ва нуфузини ошириш, }збек тилининг илмий-амшrий, ахборот-коммуникатив, ижгимоийицтисодий, маънавий-маърифий хабхаларда тУлаконли жорий этилишини хамда фаол ц}лланишини таъминлапIга каратилган илмий-амалий лойицаларни рагбатлантиришга каратилган "Узбек тилини ривожлантиришга доир энг яхши илмий-амалий лойицалар ва дасryрий махсулотлар'' йiналиши (кейинги }ринларда - Танлов)ни ташкил этиш ва }тказиш тартибини белгилайди. 1.2. Танлов Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбек тилининг давлат тили сифатидам нуфузи ва мавкеини тубдан ошириш чора-тадбирлари т}грисида" 2019 йuл 21 октябрдаги ПФ-5850-сон Фармони цамда Вазирлар Мац,камасининг'Узбекистон Республикаси Вазирлар Мадкамаси хузурида Узбек тилини ривожлантириш жамгарNlасининг фаолиятини ташкил этиш фгрисида" 2020 йпл 10 февралдаги 73-сон карорида белгиланган вазифалар ижросини таъминлаш максадида ташкил этилади, 1.3. Танловда !збек тилининг Jryгат бойлигини оширувчи лингвистик, соцавий-терминологик, изохли Jryгатлар яратиш, давлат тилида соцавий иш юритиш хужжатларининг ягона электрон намунarларини ишлаб чикиш ва улардан фойдаланиш учун онлайн дастурлар яратиш, дастурий махсулотларнинг !збекча иловалари ва электрон лугат дастурларини яратиш, хорижликJIар учун }збек тилини }ргаryвчи дастур ва дарсликJIар яратишда илгор натижzlларга эришган илмий ташкилотлар, олий ва }рта-махсус таълим муассасмари катнашади. 1.4. Танлов голибларини такдир"цаш, ташкилий чора-тадбирларини молиялаштириш билан боглиц барча масалалар Узбекистон Ресrryбликаси Вазирлар Мацкамаси хузуридаги Узбек тилини ривожJIантириш жамгармаси хисобидан ап.{irлга оширилади. Ташlовга доир чора-тадбирларнинг ртумий ижроси Узбекистон Ресгцrбликаси Вазирлар Мацкамасининг маънавият ва давлат тилини ривожJIантириш департаменти (кейинги }ринларда - .Щепартамент) томонидан мувофицлаштирилади. 2 II. Танловнинг мақсади 2.1. Танловнинг асосий мақсадлари қуйидагилардан иборат: давлат тилининг софлигини сақлаш, уни бойитиб бориш ва аҳолининг нутқ маданиятини ошириш; давлат тилининг замонавий ахборот технологиялари ва коммуникацияларига интеграциялашувини таъминлаш; барча соҳаларда давлат тилини тўлақонли жорий этиш ҳамда барча миллат ва элатлар вакилларига ўзбек тилини ўрганиш учун қулай шарт-шароит яратиш; лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига тўлиқ ўтиш жараёнини жадаллаштириш бўйича энг яхши илмий-амалий лойиҳаларни танлаб олиш. III. Танловда иштирок этиш тартиби 3.1. Танловда илмий ташкилотлар, олий ва ўрта-махсус таълим муассасалари танловнинг расмий сайтида эълон қилинган электрон манзил орқали илмий-амалий лойиҳаларини электрон шаклда тақдим этиш орқали иштирок этади. 3.2. Олдинги йилларда ғолиб бўлганлар танловда иштирок этмайди. IV. Танловнинг ташкилий қўмитасини ташкил этиш тартиби 4.1. Танловни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича республика ташкилий қўмитаси таркиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. 4.2. Ташкилий қўмита танловни ташкил этиш ва ўтказиш билан боғлиқ жараёнларни бошқаради. 4.3. Департамент ҳамда Республика Маънавият ва маърифат маркази, Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси, Ўзбек тилини ривожлантириш жамғармаси, Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш маркази танловнинг ижрочи ташкилотчилари ҳисобланади. 4.4. Республика ташкилий қўмитаси қуйидаги ҳуқуқларга эга: ўз аъзоларидан иборат таркибда комиссия тузиш ҳамда олий ва ўрта махсус таълим муассасалари, инновацион технопарклар ва мустақил илмий изланувчилар ҳамда дастурчиларнинг танловга тақдим этилган ишларини ўрганиш; ўрганиш натижасида танлов иштирокчилари томонидан тақдим этилган илмий-амалий лойиҳаларнинг ушбу Низомга мувофиқлиги бўйича тегишли қарор қабул қилиш. V. Танловнинг вазифалари 5.1. Танловнинг вазифалари қуйидагилардан иборат: ўзбек тилининг луғат бойлигини оширувчи лингвистик, соҳавийтерминологик, қомусий луғатлар яратишни рағбатлантириш; 3 давлат тилида соҳавий иш юритиш ҳужжатларининг ягона электрон намуналарини ишлаб чиқиш ва улардан фойдаланиш учун онлайн дастурлар ишлаб чиқилишини рағбатлантириш; дастурий маҳсулотларнинг ўзбекча иловалари ва электрон луғат дастурларини яратиш; хорижликлар учун ўзбек тилини ўргатувчи дастурлар, дарсликлар, ўқув қўлланмалари яратиш; давлат тилининг тўлақонли жорий этилишини таъминлашда юқори натижаларга эришган олий ва ўрта махсус таълим муассасалари, инновацион технопарклар, мустақил илмий изланувчилар ва дастурчиларнинг ушбу йўналишдаги ютуқ ва муваффақиятларини оммалаштириш. VI. Танловнинг йўналишлари 6.1. Танловга қуйидаги йўналишлар бўйича илмий-амалий ишлар қабул қилинади: лингвистик, соҳавий-терминологик, изоҳли луғатлар яратиш; давлат тилида соҳавий иш юритиш ҳужжатларининг ягона электрон намуналарини ишлаб чиқиш; давлат тилида соҳавий иш юритиш ҳужжатларининг ягона электрон намуналаридан фойдаланиш учун онлайн дастурлар ишлаб чиқиш; дастурий маҳсулотларнинг ўзбекча иловалари ва электрон луғат дастурларини яратиш; хорижликлар учун ўзбек тилини ўргатувчи дастурлар, луғатлар, амалий қўлланмалар яратиш. VII. Танловни ўтказиш босқичлари ва муддатлари 7.1. Биринчи босқич (1 июлдан 1 сентябргача)да илмий ташкилотлар, олий ва ўрта-махсус таълим муассасалари танловнинг расмий сайтида эълон қилинган электрон манзил орқали илмий-амалий лойиҳаларини тақдим этади. 7.2. Иккинчи босқич (1 - 30 сентябргача)да тақдим этилган илмий-амалий лойиҳалар ижрочи томонидан шакллантирилган Экспертлар гуруҳи томонидан ўрганилади ҳамда баҳолаш мезонларига кўра энг юқори кўрсаткичга эришган номзодлар Республика Ҳакамлар ҳайъатига тавсия этилади. 7.3. Учинчи босқич (10 октябргача)да Ҳакамлар ҳайъати томонидан танлов ғолиблари аниқланади. 7.4. Танлов ҳар йили ўтказилади ва ғолиблар 21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни арафасида эълон қилинади. 4 VIII. Танловга илмий-амалий лойиҳаларни тақдим этиш тартиби ва баҳолаш мезонлари 8.1. Танлов учун илмий-амалий лойиҳалар расмий сайтда эълон қилинган электрон манзил орқали тақдим этилади. 8.2. Танловга белгиланган мавзу ва йўналишларга мос келадиган сўнгги бир йил ичида яратилган (нашр этилган/патентланган) луғатлар, электрон дастурлар, амалий қўлланмалар тақдим этилиши мумкин. 8.3. Дастурий маҳсулотларга улардан фойдаланиш бўйича йўриқнома илова қилиниши лозим. 8.4. Электрон шаклда тақдим этилмаган илмий-амалий ишлар танловда иштирок этмайди. 8.5. Илмий-амалий лойиҳалар қуйидаги мезонлар асосида баҳоланади: лойиҳанинг илмий-амалий янгилиги, дастурий маҳсулотнинг мазмуний ва техник мукаммаллиги; мавзуга мослиги ва долзарблиги. Илмий-тадқиқот ва дастурий маҳсулотнинг танлов мавзусига ҳамда танлов олдига қўйилган мақсад ва вазифаларга мос келиши; ғоянинг ўзига хослиги. Дастурий маҳсулот фойдаланиш учун қулай бўлиши ва аввал яратилган бошқа дастурий маҳсулотларни айнан такрорламаслиги; амалий қўлланмаларнинг қулай ва соддалиги, замонавий педагогик ютуқлардан фойдаланилганлиги. IX. Муаллифлик ҳуқуқлари 9.1. Танловда иштирок этаётган илмий-амалий лойиҳаларда муаллифлик ҳуқуқлари бузилганида ишни танловга тақдим этган муаллиф (муаллифлар жамоаси) жавобгар ҳисобланади. 9.2. Танлов иштирокчиси тақдим этилган илмий-амалий лойиҳа(лар)нинг муаллифи эканлигини, уларда бошқа шахсларнинг интеллектуал мулкка бўлган ҳуқуқи бузилмаганлигини кафолатлайди. Мазкур талаб бузилган тақдирда, иштирокчи ташкилотчиларга етказилган барча зарар ҳамда ташкилотчиларнинг ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиши учун сарфланган харажатларини қоплаш мажбуриятини ўз зиммасига олади. 9.3. Танловда иштирок этаётган илмий-амалий лойиҳалардан оммавий равишда фойдаланиш муаллифлик ҳуқуқига оид қонун ҳужжатларига асосан амалга оширилади. 9.4. Танловда ғолиб бўлмаган иштирокчиларнинг илмий-амалий лойиҳаларига муносабат билдирилмайди ва қайтарилмайди. 9.5. Танловда тегишли ўрин олмаган лойиҳалардан келгусида муаллифлар ўз хоҳишига кўра фойдаланишлари мумкин. 5 9.6. Илмий-амалий лойиҳасини танловга тақдим этиш орқали иштирокчи ушбу Низомнинг барча бандларига ўз розилигини билдиради. X. Танлов ғолибларини аниқлаш ва тақдирлаш 10.1. Танловнинг якуний босқичига тақдим этилган илмий-амалий лойиҳалар орасидан Ҳакамлар ҳайъатида овозга қўйиш йўли билан энг кўп овоз тўплаган учта ўрин (1-, 2-, 3-ўринлар) аниқланади. 10.2. Танлов натижалари ва ғолибларнинг рўйхати танловнинг расмий сайти ҳамда ахборот ҳамкорлари ҳисобланган оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади. 10.3. Танлов ғолиблари ташкилотчиларнинг махсус совғалари билан тақдирланади. ХI. Якунловчи қоидалар 11.1. Ўзбекистон Республикаси Инновацион ривожланиш вазирлиги ушбу Низомга мувофиқ танловда иштирок этаётган олий ва ўрта махсус таълим муассасалари, инновацион технопарклар ҳамда ихтиёрий илмий изланувчилар ва дастурчилар томонидан тақдим этилган илмий-амалий лойиҳаларнинг холис кўриб чиқилиши учун бевосита масъулдир. 11.2. Мазкур Низом талаблари асосида ғолибларга берилган ютуқлар қиймати амалдаги қонунчиликка мувофиқ белгиланган тартибда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи солиқ солиш объекти деб ҳисобланади. 11.3. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгардир. Вазирлар Мадкамасининг 2022 йил 0d июндаrи !l!-coH йигилиш баёнига 4-илова "Щадринг баланд бtлсин, otla тилим" Республика танловининг ёзувчи ва шоирлар iртасида "Узбек тилининг кудрати ва гУзаллигини тараннум этган энг яхши бадиий асар" йУналишини ташкил этиш ва Утказиш тартиби тiгрисида низом 1. Умумий коидалар 1.1 . Ушбу Низом Узбекистон Ресгryбликаси мустакиллигининг 3 l йиллиги, ",Щавлат тили хацида"ги (онун цабул килинганлигининг 3З йиллигига багишлаб Угказиладиган "(адринг баланд бiлсин, она тилим" Республика танловининг Йбекисгон iЪувчилар уюшмаси .lъзолари, ф}ъчи-шоирлар, икгидорJIи ёш ижод{орлар томонидан мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг к}ламли ислохотлар жараёнида давлат тилининг хаётимиздаги кадри, !рни ва мавцеини ошириш, !збек тилининг барча адабий жабх,аларда фаол ц!лланишини таъминлашга хап,tда бадиий-ижодий лойиlаларни рагбатлантиришга каратилган "Узбек тилинпнг кудрати ва гУзаллигини тараннум этган энг яхши бадииЙ асар" Йiна-тlиши (кейинги }ринларда - Танлов)ни ташкил этиш ва !тказиш тартибини белгилайди. 1.2. Танлов Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбек тилининг давлат тили сифатидаги нуфузи ва мавкеини ryбдан ошириш чора-тадбирлари т}грисида" 2019 йил 21 октябрдаги ПФ-5850-сон Фармони хамда Вазирлар Махкамасининг'*збекистон Республикаси Вазирлар Мацкамаси хузурида Узбек тилини ривожJIантириш жамfармасининг фаолиятини ташкил этиш т}грисида" 2020 йил 10 февралдаги 73-сон карорида белгиланган вазифмар ижросини таъминлаш мащсадида ташкил этилади. 1.3. Танловда }збек тилининг кудратини, жозибасини юксак даражада таранкум этаётган, Укувчиларда она тилимизга б}лган мецр птуцаббатни мустахкамлашга, унумб борилаётган с}зпарга янги хаёт бахш этишга хизмат килаётган махоратли ёзувчи ва шоирлар катнашади. |.4. Танлов голибларини такдирлаш> ташкилий чора-тадбирларини молиялаштириш билан боглиц барча пtасалалар Узбекистон Ресгryбликаси Вазирлар Махкамаси хузуридаги Узбек тилини ривожJIантириш жамгармаси хисобидан амалга оширилади. Таrrловга доир чора-тадбирларнинг }, ýп,rий ижроси Узбекистон Ресrryбликаси Вазирлар Мацкаtrласининг Маънавият ва дilRIIат тилини ривожJIантириш масалалари департаменти (кейинги }ринларла - .Щепартамент) томонидан мувофицлашт ирилади. II. Танловнинг максади 2. l. Танловнинг асосий максадлари куйидагилардан иборат: }збек тили софлигини таъминлаш, тl.rлни табиий бойитиб бориш ва ах,оли нутк маданиятини ошириш; 2 ўзбек тилининг ўрни ва нуфузи, ўтмиши ва келажагини бадиий асарлар орқали кўрсатиш; ўқувчиларда она тилимизга бўлган меҳр-муҳаббатни мустаҳкамлаш, унутиб борилаётган сўзларга янги ҳаёт бахш этиш; ёш авлод қалбида ўзбек адабий тилига сўнмас самимий ҳурмат-эҳтиром туйғуларини шакллантириш; бадиий асарлар орқали ўзликни англатиш, юрт қадри ва шаънини улуғлашда ўзбек адабий тилининг дунё адабий тиллари билан бир қаторда эканлигини сингдириш; ўзбек бадиий тилини ўрганиш ва ўргатишни тарғиб этиш. III. Танловда иштирок этиш тартиби 3.1. Танловда ёзувчи ва шоирлар танловнинг расмий сайтида эълон қилинган электрон манзил орқали адабий-бадиий асарларини электрон шаклда тақдим этиш орқали иштирок этади. 3.2. Олдинги йилларда ғолиб бўлганлар танловда иштирок этмайди. IV. Ташкилий қўмитани ташкил этиш тартиби 4.1. Танловни ташкил этиш ва ўтказиш бўйича республика ташкилий қўмитаси таркиби Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланади. 4.2. Ташкилий қўмита танловни ташкил этиш ва ўтказиш билан боғлиқ барча жараёнларни бошқаради. 4.3. Департамент ҳамда Ўзбекистон Ёзувчилар уюшмаси, Республика Маънавият ва маърифат маркази, Қорақалпоғистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, вилоятлар ва Тошкент шаҳар ҳокимликлари, Ўзбек тилини ривожлантириш жамғармаси, Давлат тилида иш юритиш асосларини ўқитиш ва малака ошириш маркази Танловнинг ижрочи ташкилотчилари ҳисобланади. 4.4. Республика ташкилий қўмитаси қуйидаги ҳуқуқларга эга: ўз аъзоларидан иборат таркибда комиссия тузиш ҳамда танловга тақдим этилган ишларни ўрганиш; ўрганиш натижасида танлов иштирокчилари томонидан тақдим этилган асарларнинг ушбу Низомга мувофиқлиги бўйича тегишли қарор қабул қилиш. V. Танловнинг вазифалари 5.1. Танловнинг вазифалари қуйидагилардан иборат: ёзувчи ва шоирларнинг ижодий фаолиятини рағбатлантириш ва уларнинг ижтимоий-маънавий фаоллигини ошириш; ўзбек тилининг ўрни ва нуфузини оширишга қаратилган юксак бадиий асарлар яратишни рағбатлантириш; ёш истеъдод соҳибларини излаб топиш, уларнинг иқтидорини рўёбга чиқаришга кўмаклашиш ва ўзбек адабиётини янги асарлар билан бойитиш; 3 дунё адабиётининг энг яхши намуналарини ўзбек тилига таржима қилишда ўзбек тилининг кенг имкониятларидан фойдаланиш. VI. Танлов йўналишлари 6.1. Танловга қуйидаги йўналишлар бўйича адабий асарлар қабул қилинади: ўзбек адабий тилининг имкониятлари ва жозибасини акс эттирадиган энг яхши бадиий асарлар (шеърий, насрий); ўқувчиларда она тилимизга бўлган меҳр-муҳаббатни мустаҳкамлашга, унутиб борилаётган сўзларга янги ҳаёт бахш этишга хизмат қиладиган асарлар (шеърий, насрий, публицистик); ўзбек тилининг бошқа тиллардан қолишмайдиган, гўзаллиги ва нуфузи, кенг имкониятларини ёрқин намоён этадиган энг яхши бадиий таржималар (шеърий, насрий). VII. Танлов босқичлари ва муддатлари 7.1. Биринчи босқич (1 июлдан 1 сентябргача)да иштирокчилар танловнинг расмий сайтида эълон қилинган электрон манзил орқали бадиий асарларини тақдим этади. 7.2. Иккинчи босқич (1 - 30 сентябргача)да тақдим этилган бадиий асарлар ижрочи томонидан шакллантирилган Экспертлар гуруҳи томонидан ўрганилади ҳамда баҳолаш мезонларига кўра энг юқори кўрсаткичга эришган номзодлар Республика Ҳакамлар ҳайъатига тавсия этилади. 7.3. Учинчи босқич (10 октябргача)да Ҳакамлар ҳайъати томонидан танлов ғолиблари аниқланади. 7.4. Танлов ҳар йили ўтказилади ва ғолиблар 21 октябрь – Ўзбек тили байрами куни арафасида эълон қилинади. VIII. Асарларни тақдим этиш ва баҳолаш 8.1. Танлов учун асарлар расмий сайтда эълон қилинган электрон манзил орқали тақдим этилади. 8.2. Танловга белгиланган мавзу ва йўналишларга мос келадиган сўнгги бир йил ичида яратилган (нашр этилган/патентланган) асарлар тақдим этилиши мумкин. 8.3. Электрон шаклда тақдим этилмаган асарлар танловда иштирок этмайди. 8.4. Асарлар қуйидаги мезонлар асосида баҳоланади: асар ғояси, тили ва услубининг ўзига хослиги; асарнинг бадиий қиммати; бадиий тасаввурнинг мукаммаллиги; танлов мақсади ва вазифасига мослиги. 4 IX. Муаллифлик ҳуқуқлари 9.1. Танловда иштирок этаётган асарларда муаллифлик ҳуқуқлари бузилганида ишни танловга тақдим этган муаллиф (муаллифлар жамоаси) жавобгар ҳисобланади. 9.2. Танлов иштирокчиси тақдим этилган асарнинг муаллифи эканлигини, уларда бошқа шахсларнинг интеллектуал мулкка бўлган ҳуқуқига даҳл қилинмаганлигини кафолатлайди. Мазкур талаб бузилганда, иштирокчи ташкилотчиларга етказилган барча зарар ҳамда ташкилотчиларнинг ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилиши учун сарфланган харажатларини қоплаш мажбуриятини ўз зиммасига олади. 9.3. Танловда иштирок этаётган асарлардан оммавий равишда фойдаланиш муаллифлик ҳуқуқига оид қонун ҳужжатларига асосан амалга оширилади. 9.4. Танловда ғолиб бўлмаган иштирокчиларнинг асарларига расмий муносабат билдирилмайди ва муаллифларга қайтарилмайди. 9.5. Иштирокчи асарини танловга тақдим этиш орқали ушбу Низомнинг барча бандларига ўз розилигини билдирган ҳисобланади. X. Ғолибларни аниқлаш ва тақдирлаш 10.1. Танловнинг якуний босқичига тақдим этилган асарлар орасидан Ҳакамлар ҳайъатида овозга қўйиш йўли билан энг кўп овоз тўплаган учта ўрин (1-, 2-, 3-ўринлар) аниқланади. 10.2. Танлов натижалари Танловнинг расмий сайти ҳамда ахборот ҳамкорлари ҳисобланган оммавий ахборот воситаларида эълон қилинади. 10.3. Танлов ғолиблари ташкилотчиларнинг махсус совғалари билан тақдирланади. ХI. Якунловчи қоидалар 11.1. Ҳакамлар ҳайъати ушбу Низомга мувофиқ танловда иштирок этаётган ижодкорлар томонидан тақдим этилган асарларнинг холис кўриб чиқилиши учун бевосита масъулдир. 11.2. Ғолибларга берилган ютуқлар қиймати қонунчиликка асосан белгиланган тартибда жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғининг солиқ солиш объекти деб ҳисобланади. 11.3. Ушбу Низом талаблари бузилишида айбдор бўлган шахслар қонун ҳужжатларида белгиланган тартибда жавобгардир. "Щадринг баланд б}лсин, она тилим" Республика танловини ташкил этиш ва iтказиш бiйича ташкилий цiмита тАркиБи Вазирлар Мацкамасининг 2022 йил Циюндагп /i!-coH йигилиш баёнига 5-илова Узбекистон Республикаси Бош вазири, Таптlцлц; к}мита раиси Вазирлар Мацкамасининг Маънавият ва давлат тилини ривожлантириш масалалари департап,{енти мудири, Тяпlкилий ýмита раисиЕинг }ринбосари Вазирлар Мацкамасининг Маънавияг ва давлат тилини ривожлaнтириш масалалари департЕlменти бош мугахассиси, Ташкилий цiмита котиби Инновацион ривожланиш вчвири Олий ва }рта Mtlxcyc таълими ве!ири Маданият вазири Согликни саклаш вzвири Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вЕвири Ёшлар ишлари агентлиги директори Фанлар академияси вице-президенти Узбекистон Ёзувчилар уюшма си раиси Ички ишлар вширининг }ринбосари Ахборот ва оммавий коммуникациялар tгентлиги директори Узбекистон миллий телерадиокомпанияси рzмси Йбекистон миллий ахборот агеЕтлиги директори Вазирлар Мацкамаси хузуридаги Узбек тилини ривожлrlнтириш жамгармаси ижрочи директори ,Щавлат тилида иш юритиш асосларини iкитиш ва малzжа ошириш маркЕхlи директори А.Н. Арипов С.С. Шукуров Р.М. Турсунов А.З. Саъдуллаев Б.А. Абдухалимов С.С. Саидов Б.Т. Абдуллаев А.А. Ходжаев А.Ж. Х}жаев А. К}чимов А.Г. Эминов и.М. Азимов "Щадринг баланд б}лсин, она тилим" Республика танлови ГОЛИбЛ *fiffifi l}llff ж1- б}йича тАркиБи Вазирлар Махкамасининг 2022йил Циюндаги {|f,-coH йигилиш баёнига 6-илова Республика Маънавият ва маърифат маркши рахбари, {акамлар хайъати раиси Узбекистон Ёзlъчилар уюшмаси раиси, {акамлар хайъати раиси ,Щавлат типида иш юритиш асосларини iкитиш ва мzшака ошириш маркви директори, {акамлар хайъати котиби Алишер Навоий номидЕги Тошкент давлат }збек тили ва адабиёти университети профессори, филология фанлари доктори ИнновшIион ривожлzlниш вЕвирининг маънавиймаърифий ишлар сап{арадорлимни ошириш, давлат тили тiгрисидаги конуЕ х11DIокатларига риоя этиJIишини таъминлатп масалалари бiйича маслахатмси, Узбек.Iсгон халк ёзувчиси Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат }збек тили ва адабиёти университети рекгори, филология фшrлари докгори, профессор, Атамалар комиссияси раисининг }ринбосари Тошкент давлат юридик университети профессори, филология фанлари докгори, Атамалар комиссияси аъзоси Узбекистон Республикаси Фшrлар академиrIси Йбек тчlли)адабиети ва фольклори институп,I директори, филология фаrrлари доктори, профессор, Атамалар комиссияси аъзоси Икгисод,rй таращgет ва щамбаг.IлJIикни кисцартириш вzвирининг маънавlй-маърифий ишлар самарадорJмгини ошириш, дtlвлат тили фгрисидrlги конун цa)кжатларига риоя этиJIишини таьминпап мilсzlпалФи б}тft,тча маслщдг.пIси "Узбекистон милrпай элекгр тармоцIари" АЖ бошrqарри рtlисининг маънавий-маърифий ишлар сalп{арадорлигини ошириш, давлат тили тiгрисидtlги конун ц/)кжатларига риоя уIиJIишини т[ьмшшап мzlсilпЕtлФи бУйплча маша<;rrтп{с1l Ахборот технологиJIлари ва коммуникaщияларини ривожлtштириш вазирининг маънавий-маърифlй ишлар самqрадорJIигини ошириш, давлат тили тiгрисидаги конун ц/)кжчIтларига риоя этиJIишини таъминлапr масчrпалари б}йича маслахат.мси М.М. {ожиматов С.С. Саидов и.М. Азимов Б.Р. Менглиев И.А. Султонов Ш.С. Сирожиддинов Ш.Н. Кiчимов Н.М. Махмудов О.А. Махмулов О.А. Тiхташев Н. Абдуллаев Вазирлар Маlqкамасининг 2022 йил 0[ июндаги {Ц-сон йигилиш баёнига 7-илова "Щадринг баланд бiлсин, она тилим" танлови ".Щавлат тили усryворлиги таъминланган энг намунали худуд" йiналишининг Ресrryблика боскичида иштирок этувчи ryман/шацарни аниклаш бiйича Ишчи ryрухнинг намунавий тАркиБи 1. Лавозимига к-ура 2. Лавозимига Kipa 3. Лавозимига к}ра 4. Лавозимига к}ра 5. Лавозимига к}ра 6. Лавозимига ýра - цокиьпrинг ёшлар сиёсати, ижгимоий ривожп:lнтириш ва маънавий-плаърифий ишлар б}йича }ринбосари, Ишчи ryруц рахбари - хокимнинг маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, давлат тили ýгрисидаги кокун хужжатларига риоя этилишини таъминлаш масалалари б}йича маслахатчиси, Ишчи ryруц рахбари }ринбосари - Ресrryблика Маънавият ва маърифат маркази вилоят б}лими рахбари, Ишчи ryрух котиби - Ресrryблика Ёзувчилар уюшмаси вилоят б!лими рахбари, Ишчи ryрlо{ аъзоси - Истеъмолчилар ýщучIарини {имоя килиш ва рекпама фаолиятини тартибга солиш цудудий бошцармаси бошлиги -.Щавлат тилида иш юритиш асосларини Укитиш ва MщIaKa ошириш маркд}и худудий б}линмаси рахбари

Ижтимоий сафарбарлик ва фаол фуқаролик позицияси

Ижтимоий сафарбарлик ва фаол фуқаролик позицияси

Ақлли инсон ҳеч қачон ўзининг бугунги ҳолатидан қониқмаслиги керак. Буюк алломаларимиз таъкидлашича, инсондаги ўзининг бугунги ҳолатидан қониқиш ҳисси бу дунёдаги барча ярамас иллатлар манбаидир.

(Биринчи мақола)

Бугунги Ўзбекистон мамлакатимиздаги барча куч ва имкониятларни бирлаштирган ҳолда амалга оширилаётган ислоҳотларнинг самарасини эртага эмас, айнан бугун кўришга интилаётган, жонажон Ватанимизнинг албатта дунёнинг ривожланган давлатлари қаторига киришига астойдил ишонган, халқимиз ҳаётини, бугуни ва эртасини эркин ва фаровон қилишни ўзининг энг улуғвор вазифасига айлантирган жаҳоннинг мустақил субъекти сифатида майдонга чиқмоқда.

Ҳа, биз бугун маррани жуда баланд олдик. Бошқа йўл бўлиши ҳам мумкин эмас эди. Чунки, замоннинг шиддати, жаҳонда содир бўлаётган воқеа ва ҳодисаларнинг ривожланиш эволюцияси шуни тақозо этмоқда, халқаро ҳамжамиятнинг бугунги ҳолати шуни талаб қилмоқда. Бошқача сўз билан айтганда, инерция билан ишлаш бизнинг миллий манфаатларимизни амалга оширишга халақит қилиши мумкин. Ҳар бир соат, ҳар бир кундан самарали, унумли фойдаланиш биз учун сув ва ҳаво каби зарур.

Энг муҳими, ана шу ҳақиқатни халқимиз сезиб турибди. Мамлакат раҳбари томонидан таклиф этилаётган ривожланишнинг устувор йўналишлари рўёби йўлида қилинаётган барча саъй-ҳаракатлар ўз самарасини бермоқда. Дарҳақиқат, Президентимиз таъкидлагани каби, бугун юртимизда эркин фуқаролик жамиятини ривожлантириш, инсон қадрини юксалтириш орқали халқпарвар давлатни барпо этиш, мамлакатимизда адолат ва қонун устуворлиги тамойилларини тараққиётнинг энг асосий ва зарур шартига айлантириш, миллий иқтисодиётни, унинг ўсиш суръатларини замон талаблари даражасига олиб чиқиш, ҳеч шубҳасиз, ўзининг натижалари ва самарасини бермоқда.

Қолаверса, адолатли ижтимоий сиёсат юритиш, инсон капиталини ривожлантириш, маърифатли жамиятни барпо этиш, бугунги кунда инсоният, шунингдек, халқимиз дуч келаётган умумбашарий муаммоларга ўз миллий манфаатларимиздан келиб чиққан ҳолда ечим топиш йўлидаги интилишларимиз жаҳон ҳамжамияти томонидан ҳам эътироф этилмоқда. Буларнинг бари аксиома. Эришилган ва эришилаётган ютуқларимизнинг бирортасини инкор этиш мумкин эмас. Бу адолатдан ҳам бўлмайди.

Аммо эришилган бу ютуқлару қўлга киритилган натижалар бугун бизни тўлиқ қониқтира оладими? Албатта йўқ. Маълумки, инсон табиати, унинг руҳияти доимо ўзгаришга, такомиллашувга мойил. Ақлли инсон ҳеч қачон ўзининг бугунги ҳолатидан қониқмаслиги керак. Буюк алломаларимиз таъкидлашича, инсондаги ўзининг бугунги ҳолатидан қониқиш ҳисси бу дунёдаги барча ярамас иллатлар манбаидир. Ана шу ҳолат барчамизни ҳаракат қилишга, яратишга, ўзимизни такомиллаштиришга ундайди, рағбат беради.

Келинг, яхшиси, ана шу масалалар бўйича ўзимизнинг айрим субъектив фикрларимизни баён этайлик. Барчамиз, бутун жамият юртимизда содир бўлаётган ислоҳотлардан қониқиш ҳосил қилиб турган бир пайтда, ҳали у, ҳали бу ҳудудда адолатсизликлар юз бераётгани, булар эса, халқимизнинг ҳақли норозиликларига сабаб бўлаётгани бор гапку.

Мамлакат раҳбари томонидан яхши ва эзгу ниятлар билан маҳаллаларда ҳоким маслаҳатчиси лавозими жорий этилишини халқимиз хурсандлик билан кутиб олди. Лекин бундай лавозимдаги айрим номуносиб шахсларнинг ўз манфаати йўлидаги ножўя ҳаракатларини қандай тушуниш мумкин? Ижтимоий тармоқларда тарқалаётган — айрим “тасодифий” раҳбарлар томонидан содир этилаётган адолатсизликларчи? Жамиятда рўй бераётган турли жиноятлар, аҳолимизнинг турли қатламлари томонидан амалга оширилаётган ахлоқсизликлар, маънавий тубанликлар — буларнинг бари қандай сабаблар натижасида юз бермоқда?

Мамлакатимизда ижтимоий адолат тантанаси йўлида юрт раҳбари томонидан амалга оширилаётган ҳаётий ислоҳотларга қарамасдан, жамиятнинг бундай ярамас иллатларга қарши ижтимоий нафратига эътибор қилмасдан содир этилаётган салбий ҳолатлар сабабини аниқлаш, уларга нисбатан тўғри ташхис қўйишни бугунги энг муҳим вазифалардан бири сифатида эътироф этиш мумкин.

Шубҳасиз, бу саволларга жавоб бериш жуда қийин. Бу масалада ҳар кимнинг ўз фикри, мулоҳазаси бор. Шу жамиятда содир бўлаётган воқеа-ҳодисаларга бефарқ бўлмаган бир фуқаро сифатида айни шу масалаларга нисбатан менда ҳам баъзи мулоҳазалар етилди. Келинг, шулар ҳақида фикр юритсак.

Менинг назаримда бугунги Ўзбекистоннинг янада ривож топиши, ислоҳотларимизнинг самараси икки муҳим ижтимоий ҳодисанинг қай даражада амалга ошишига боғлиқ. Улардан бири фуқароларимиздаги ижтимоий сафарбарлик бўлса, иккинчиси ҳар биримизнинг юксак фуқаролик позициямизга дахлдордир. Хўш, ижтимоий сафарбарлик, деганда нимани тушуниш мумкин? Ижтимоий сафарбарлик жамиятнинг барча фуқаролари томонидан ўз миллати ва мамлакати тақдири учун масъул эканини онгли равишда англаган ҳолда, ўзидаги барча имкониятлар, билим, тажриба, малакаларни ягона мақсад йўлида жамлай олиш, уларни эзгу мақсадларга эришиш сари сафарбар этиш кўникмасидир.

Мамлакат ва миллат ривожланишида шахслар, алоҳида ижтимоий гуруҳлар, сиёсий партиялар, турли ташкилотларнинг ўрни жуда катта. Аммо том маънодаги ижтимоий тараққиётни ижтимоий сафарбарликсиз тасаввур қилиш қийин. Тарихда у ёки бу давлатда бутун жамиятнинг ижтимоий сафарбарлиги билан боғлиқ ҳодисалар жуда кўп. Масалан, Япония тарихидаги ижтимоий сафарбарлик С.Судзуки (1579–1655) ва Б.Исида (1685–1744)ларнинг таълимотлари асосида амалга оширилди. Собиқ самурай, ҳукумат амалдори бўлган Судзуки савдогар фақат даромад олиш учун тижорат билан шуғулланса муваффақият қозонмайди, у харидор ва давлат эҳтиёжидан келиб ишламаса иқбол кулиб боқмайди, меҳнат қилиш гўёки қушнинг қанотига тенгдир, дейди. У миллатнинг меҳнатга муносабати иймон ва эътиқодга айланишини таъкидлайди. Судзуки ўзига хос япон этикаси қоидаларини яратади. Бу этика аҳолини ижтимоий сафарбарликка ундовчи ҳодиса ҳисобланиб, унда барча жамиятлар учун кишиларнинг маънавий, диний, иқтисодий эҳтиёжини қондирадиган японча ахлоқ устуворлик қилар эди.

Ана шу ахлоқ япон халқини 1945 йилдаги мағлубиятдан сўнг ягона мақсад йўлида жипслаштирди, бирлаштирди. Халқ тушкунликка тушмади. Аксинча, турли босқинчиликлар, урушлар, зилзилалар, тўфонлар, атом бомбардимонлари япон миллатини, жамиятни жипслаштирган ҳолда модернизация қилишга сафарбар қилди.

Худди шунга ўхшаш сиёсат Дэн Сяопин раҳбарлигида Хитойда ҳам амалга оширилди. Унинг сиёсати асосини марказлашув, қонуннинг ҳақиқий маънодаги устуворлиги, қаттиқ тартиб-интизом ташкил этди. Дэн Сяопин асосий эътиборни демократияни бекорчи сафсаталарга, ультрадемократизм тарқалишига, жамиятда анархияга, сиёсий барқарорлик бузилишига, миллат яхлитлиги барбод бўлишига олиб келмасликка қаратди. Бу вазифаларни, шубҳасиз, ижтимоий сафарбарлик натижасидагина амалга ошириш мумкин эди. Ана шу ижтимоий сафарбарлик туфайли Хитой бугун дунёнинг энг тез ривожланиб бораётган давлатига айланди.

Бундай мисолларни Жанубий Корея, Малайзия, Сингапур, Жанубий-Шарқий Осиёнинг бошқа давлатлари мисолида ҳам кўриш мумкин. Бу мамлакатларнинг бугунги кундаги тараққиёти асл сабаби ҳам миллат жипслиги, улардаги ижтимоий сафарбарликнинг буюк кучида, аслида.

Юртимиз мисолида ҳам ана шундай мисолларни кўплаб келтирсак бўлади. Масалан, Тўмарис, Широқ, Спитамен, Жалолиддин Мангуберди, Темур Малик, Амир Темур, Дукчи Эшон, Мадаминбек, Иброҳимбек каби халқ озодлиги йўлида курашган қаҳрамонлар том маънода миллатни сафарбар этишнинг рамзи сифатида майдонга келди. Булар ҳақида гап кетганда Амир Темурни ёдга оламиз. Тенгсиз азму шижоат, мардлик ва донишмандлик рамзи бўлган бу мумтоз сиймо буюк салтанат барпо этиб, давлатчилик борасида ўзидан жуда ноёб мерос қолдирди, илму фан, маданият, бунёдкорлик ривожига улкан ҳисса қўшди. Унинг “Темур тузуклари” бугун ҳам миллатга руҳий куч-қувват беради, беқиёс сафарбарликка ундайди.

Ижтимоий сафарбарлик ўз-ўзидан пайдо бўладиган ҳодиса эмас. Мазкур ҳодисанинг пайдо бўлиши ва шаклланиши учун давлат, жамият аъзолари олдида қатор вазифаларни ҳал этиш лозим бўлади. Уларнинг айримлари, бизнинг назаримизда қуйидагилардан иборат: одамлар жамиятда содир бўлаётган ислоҳотларга ўзининг дахлдорлик ҳиссини ошириши, турли хил таҳдидларнинг кишиларни ғоявий жиҳатдан қарам қилишга қаратилган ҳаракатларга қарши самарали кураш олиб бориш кўникмаси керак, жамият олдида турган мураккаб вазифаларни бажаришда фидойи, ватанпарвар ва ўз фикрига эга бўлиши талаб этилади.

Айни пайтда, жамиятда ижтимоий сафарбарликни амалга ошириш учун ҳар бир фуқаро ўзида эҳтиёж сезиши лозим. Бироқ бу эҳтиёж албатта жамият томонидан эътироф этилган ижтимоий эҳтиёжга ҳамоҳанг бўлиши шарт. Шунингдек, жамиятда ижтимоий сафарбарликка эришишнинг энг муҳим омилларидан яна бири —давлатнинг ўзи ана шу сафарбарликни ҳар томонлама қўллаб-қувватлаши, бундай ҳаракатни рағбатлантириб туриши лозим.

Бугун янги Ўзбекистонда ана шундай уйғунлик муҳити пайдо бўлган. Дарҳақиқат, ижтимоий сафарбарлик ўз ўзидан пайдо бўладиган ҳодиса эмас. Унинг учун, бир томондан, юқорида таъкидлаганимиз каби, халқнинг ўзи тайёр бўлиши, бўлак тарафдан эса, бу ҳаракат давлат томонидан қўлланиб турилиши керак.

Яна бир нарсага эътибор бериш керак, деб ўйлаймиз: ҳар қандай сафарбарлик муайян ғоялар, аниқ мақсадлар натижасида содир бўлади. Агар бундай ғоялар реал кучларга суянган, илмий жиҳатдан асосланган бўлса, унинг натижасига аввалдан ишониш мумкин бўлади. Шу маънода, бугунги Ўзбекистонда том маънодаги ижтимоий сафарбарликка эришиш имкониятлари мавжуд. Бунга, назаримизда, мамлакат раҳбари томонидан илгари сурилган “Янги Ўзбекистон — Учинчи Ренессанс сари” шиори ва “Халқ манфаати ҳамма нарсадан устун” деган эзгу ғоя мисол бўла олади.

Президентимиз “Янги Ўзбекистон стратегияси” китобида таъкидлагани каби, муайян халқ ёки давлат ҳаёти учун ғоят муҳим аҳамият касб этадиган бирор-бир феномен ёки у ҳақдаги тушунча ва тамойиллар ўз-ўзидан, осонгина пайдо бўлмайди ва тасодифан дунёга келиб қолмайди. Шу маънода, ҳар қандай ҳодиса, тушунча ёки атаманинг ўзига хос шаклланиш жараёни бор. Янги Ўзбекистон феномени ҳам бундан мустасно эмас. Ушбу тушунча мамлакатимизнинг замонавий маънавий қиёфасини шакллантириш, юртимизда демократик давлат, эркин фуқаролик жамиятини барпо этиш, Учинчи Ренессанс пойдеворини яратиш борасидаги ислоҳотларимизнинг таянч ғоясини ифода этади. Ана шу ғоя асосида юртимизда “Янги Ўзбекистон — Учинчи Ренессанс сари” деган шиор илгари сурилаётгани ҳам бежиз эмас.

Бугун барчамизни юксак марралар сари ундайдиган, олдимизга қўйган олий мақсадларга етаклайдиган ана шу ғоя, шубҳасиз, бизни ижтимоий сафарбарликка чорлайди. Ижтимоий сафарбарлик лоқайд, ўзининг мустақил фикрига эга бўлмаган, беҳафсала кишиларни уйғотади, уларда мамлакат ва миллат тақдирига масъул экани билан боғлиқ туйғуни шакллантиради. Биз агар бугун орзу қилаётган янги Ўзбекистон, Учинчи Ренессанс ғояси мазмун-моҳиятини билмас, миллий тараққиётимизнинг янги даврига қадам қўйётганимизни англамас, тарих бизга ўз мақсад-муродимизга етишимиз учун улкан ва янги имкониятлар яратиб берганини эътиборга олмас эканмиз, ҳеч қандай сафарбарлик ҳақида ўйлашнинг ҳожати қолмайди.

Ижтимоий сафарбарлик аслида мудроқ қалбларни ҳаракатга келтириш, ухлаётганларни уйғотиш ҳамдир. Атрофимизда содир бўлаётган янгиликларни англамаслик, дунёнинг катта шиддат билан ўзгараётганини кўрмаслик аслида ухлаш эмасми? Шу ўринда Буюк Британия бош вазири Маргарет Тетчернинг қуйидаги сўзларини жуда ўринли, деб биламан: “Мен бошқарувга битта аниқ ўйлаб чиқилган мақсад билан киришдим: инглиз жамиятини тўлиқ давлат қарамоғидаги боқимандалик ҳолатидан ўз келажагига тўлиқ ишонган тадбиркор ҳолатигача, “ўтирамиз” ва “кутамиз” Англияси ўрнига “уйғон” ва “юр” Англияси ўрнатилиши учун анъанавий “марҳамат қилиб менга беринг”дан “ҳаммасини ўзимиз қиламиз” миллатигача ўзгартириш!”.

Бугун биз барчамиз янги Ўзбекистонни барпо этиш орзуси билан яшамоқдамиз. Аммо, ўзимизга савол бериб кўрайлик: фақат орзу қилиш билан кўзланган юксак марраларга эришиш мумкинми? Асло мумкин эмас. Абу Ҳурайра (р.а.) Пайғамбаримиздан (с.а.в.) ривоят қилади: Набий (с.а.в.) айтадилар: “Аллоҳ таола сизларнинг суратларингизга, молларингизга ва аҳволларингизга қарамайди. Балки амалларингизга ва қалбларингизга қарайди”. (Ал-Фақиҳ Абу Лайс Ас-Самарқандий. Танбеҳул ғофилин).

Дарҳақиқат, яхши яшаш, фаровон турмушни яратиш учун ният ва орзуларимизнинг жамият томонидан қабул қилинган, давлат томонидан илмий асосланган ижтимоий мўлжалларга мутаносиблигини таъминлашимиз муҳимдир. Қолаверса, бугунги янги Ўзбекистон орзусини реал кучга айлантиришимиз, олий мақсадларга эришиш йўлида ўзимизни сафарбар қилишимиз учун қатор вазифаларни адо этишимиз лозим.

Масалан, бугун бутун дунё жаҳоний, глобал муаммолар устида бош қотираётган, шу муаммоларни тезроқ ва сифатлироқ ҳал этишга уринаётган бир даврда айрим ватандошларимиз тафаккур тарзи бутун жамият “оёғини пастга тортиш”дан иборат бўлган маиший масалалар билан банд бўлаётганини қандай тушуниш мумкин? Тўйларимизда неча килограмм ош дамлаганимиз, нечта “гап”га аъзо эканимиз, бу маракага қайси санъаткорлар келгани каби майда нарсалар билан овора бўлган халқни жамият ва миллат олдида турган мураккаб масалаларни ҳал этишга сафарбар этиш, унинг ижтимоий аҳамиятини ошириш учун қандай тадбирларни амалга ошириш лозим?

Афсуски, бу саволларга ўтган асрнинг 20-йилларида жадид боболаримиз жавоб топиши қийин бўлгани каби, бугун ҳам унинг уддасидан чиқиш осон бўлмаяпти. Ижтимоий сафарбарлик одамлардан “майда” тафаккур тарзидан қутилишни, ўзини қийнашни талаб этади. Тўғри, мамлакат раҳбари одамларимизнинг ҳаёт даражаси, Ватан тақдирига масъулият ҳисси, эртанги кунга ишончи тобора ортиб бораётгани, жамиятимизда демократия тамойиллари, очиқлик ва эркинлик муҳити чуқур қарор топаётгани ҳақида адолатли фикрларни билдирмоқда. Бу ҳақда хорижий экспертларнинг ижобий хулосалари ҳам барчамизда ифтихор туйғуларини уйғотмоқда.

Бироқ ҳали бу борада барча муаммолар ҳал этилди, дейишга эрталигини сезиб турибмиз. Шунинг учун ҳам Президентимиз Ўзбекистонда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар ва бунёдкорлик ишлари натижадорлигини янада ошириш, халқимиз онгу тафаккури ва дунёқарашини кенгайтириш мақсадида маърифатли жамиятни барпо этиш бўйича ташаббус билан чиқди.

Хўш, маърифатли жамиятнинг мазмун-моҳиятини нима ташкил этади? Қурилажак ана шундай жамият туфайли пировард натижада нимага эришамиз? Аслида, инсоният доимо маърифатли жамият барпо этиш йўлида заҳмат чеккан. Бироқ унинг уддасидан чиқиш жуда оғир кечган. Бугун мамлакатимизда маърифатли жамиятни барпо этиш имконияти бизга берилди. Биринчидан, бугунги Ўзбекистон шароитида маърифатли жамиятни яратиш ижтимоий заруратга айланди. Одамларимизда жамиятда баъзан учраб турган турли зарарли одатлар, анъанага айланиб қолаётган салбий ҳолатларга қарши муносабат шаклланмоқда. Иккинчидан, бугунги дунёда содир бўлаётган воқелик, халқаро муносабатлардаги зиддиятли ҳолатлар, манфаатлар тўқнашуви кучайиши жамиятнинг яхлит организмга айланишини тақозо қилмоқда. Энг муҳими, учинчидан, бугун давлатнинг ўзи маърифатли жамиятни шакллантиришдан манфаатдор бўлмоқда.

Гап шундан иборатки, тарихда сиёсий ҳокимиятлар ҳар доим ҳам маърифатли давлат ва жамиятни барпо этишдан манфаатдор бўлмаган. Чунки, маърифатли жамият инсонларнинг онгу тафаккурини кенгайтириш, эркин, очиқ сиёсат муҳитини яратиш, дунёвий дунёқарашини шакллантиришни тақозо этади. Бу эса, жамият аъзоларининг сиёсий ҳокимиятга нисбатан мухолифатлик кайфиятини оширади.

Бироқ янги Ўзбекистонда сиёсий раҳбарият ўз мақсад-муддаоларини халқдан яширгани йўқ. Аксинча, амалга оширмоқчи бўлган ҳар бир ҳаракат халқнинг бевосита иштирокида муҳокама қилинмоқда. Шу нуқтаи назардан, бугун Ўзбекистонда халқ ва давлат ижтимоий мўлжаллари уйғунлиги ҳолати яққол кўзга ташланмоқда. Бу эса, шубҳасиз, маърифатли жамиятни барпо этишни реал воқеликка айлантирмоқда.

Маърифатли жамият янги маънавий маконда юз беради. Ана шу маконнинг шаклланиши эса жамиятда ижтимоий сафарбарлик натижасида содир бўлади. Биз юқорида айтганимиз каби, ижтимоий сафарбарлик кўплаб омиллар натижасида содир бўлади. Бироқ ушбу феноменни том маънода ҳаракатга келтирувчи куч, бу — ҳар биримизнинг Ватан олдидаги масъуллигимиз, қалбимиз, юрагимиз, онгу шууримиздаги Ватанпарварлик туйғусидир.

Бу ҳақда ватан туйғусини ҳамма нарсадан ҳам баланд қўйган ҳассос шоиримиз Ҳамид Олимжон шундай деган: “Қадим ўзбек ботирлари узоқ сафарга кетганда бир ҳовуч Ватан тупроғини доимо ўз ёнида олиб юрганлар. Чунки, бу тупроқ уларга туғилган ерларини эслатиб турган, халқ олдида ичган қасамини ёдига солган. Ватанга бўлган муҳаббатини бир нафас ҳам унуттирмаган. Бу бир ҳовуч тупроқ унга ўз ота-онаси, қариндошлари, халқини эслатган, узоқ ўлкаларда бўлса ҳам, уни ўз Ватанида ҳис қилдирган ва қаерда бўлмасин, ўз халқи шаънига иснод келтирмасликка, ўз халқининг номусли ва содиқ ўғли бўлишга чақирган”.

1231 йили баланд тоғ устидаги курднинг кулбасида мудраб ўтирган сўнгги Хоразмшоҳ Жалолиддин Мангубердини номард бир курд орқасидан илондек судралиб келиб шаҳид қилади. Шоҳона либосдаги бу кишининг катта бойдлиги бор, деган илинжда у шаҳидни тинтиб кўради. Қўйнидан чарм халтачани топиб олгач, унинг қонга тўлган кўзлари қувончдан порлайди. Хоин дарҳол очиб кўради-ю ҳафсаласи пир бўлади. Халтачада фақатгина бир сиқим тупроқ бор эди. Ҳа, бу Ватаннинг тупроғи, жасур Жалолиддин юртининг бир қисми эди. Султон Жалолиддин бу халтачани ҳамиша юраги устида асраб юрган. Оқибатда султон Жалолиддин шу тупроқ, шу Ватан учун жон фидо қилди. (Бердимуродов А. Ватан ҳақида муножот. -Тошкент, 2020.-18-бет).

Дарҳақиқат, ватанни оғизда эмас, бутун вужуди билан, тани-жони билан севган одамдан сотқин чиқмайди, Ватан равнақи, эл-юрт келажаги учун жон фидо қилади, ўзини улкан ишларга сафарбар этади. Бугун айрим ватандошларимизга ана шу сафарбарлик, аниқроғи, ижтимоий сафарбарлик етишмаётгани ҳам айни ҳақиқат. Бугун “Янги Ўзбекистон-маърифатли давлат”, деган шиор кун тартибига қўйилган. Бу дегани, маърифатли жамиятни барпо этиш оддий шиор эмас, у давлатнинг энг олий мақсадларидан бирига айланмоқда. Мамлакат раҳбари таъкидлагани каби, ушбу соҳада амалга оширган ишларимиз жамиятимизни янги босқичга кўтариш, юксак марраларни эгаллаш, Учинчи Ренессанс пойдеворини қуришга хизмат қилаётгани ҳозирнинг ўзида яққол намоён бўлмоқда.

Ижтимоий сафарбарлик, шубҳасиз, жамиятни ўзгартириб юборади. Аммо бу жараён, юқорида бот-бот таъкидлаганимиз каби, ўз-ўзидан бўладиган вазифа эмас. Бунинг учун яна бир муҳим масалани ҳал этиш лозим. Бу– жамиятимизнинг ҳар бир аъзосида фаол фуқаролик позициясини шакллантириш билан боғлиқ. Хўш, буни қандай тушуниш лозим? Кимни фаол фуқаро деб тан олиш мумкин? Биз кўпинча фаоллик деганда уни бирёқлама тушунамиз. Ўз тирикчилик дардида тинмай ҳаракат қилган, ўзини ўқдан чўққа урган инсонларни фаол инсонлар сифатида тан оламиз.

Шубҳасиз, бу гапда хато йўқ. Бироқ масалага фақат шу тахлитда ёндашув “фаол инсон” феноменини енгил тушунишга олиб келади. Назаримизда, фаол инсон фақат ўзининг шахсий манфаатлари йўлида тиниб-тинмай ҳаракат қилган эмас, айни пайтда, ўз мақсад-муддаоларини жамият ва давлат манфаатлари билан уйғунлаштира олган кишилардир. Ҳа, ўз манфаатларини ватан манфаатлари, шу жамиятнинг барча аъзолари тақдири билан боғлай олишдан ҳам қийин иш йўқ.

Бу йўлда ҳаммамизга кучли ирода, зўр ғайрат ва мустаҳкам иймон ёр бўлсин, дея биринчи мақоламизга нуқта қўямиз. Қолган гапларни иккинчи мақоламизда мухтасар қилсак, иншааллоҳ.

Абдухалил МАВРУЛОВ,

тарих фанлари доктори, профессор

“Янги Ўзбекистон”

16.06.2022й.

ҲАР БИР ТАКЛИФ КОНСТИТУЦИЯВИЙ КОМИССИЯ ЭЪТИБОРИДА

ҲАР БИР ТАКЛИФ КОНСТИТУЦИЯВИЙ КОМИССИЯ ЭЪТИБОРИДА

Ўзбекистон Республикасининг Конституциясини ислоҳ қилиш фикри ва ғояси бирданига пайдо бўлиб қолгани йўқ.

Бош қомусимизнинг 29 йиллиги муносабати билан давлатимиз раҳбарининг Ўзбекистон халқига ва парламентга йўллаган мурожаатида ҳамда Тараққиёт стратегиясида конституциявий ислоҳотларнинг асосий йўналишлари белгиланган бўлиб, даврнинг ўзи барча соҳада ислоҳотлар ўтказилишини талаб қилаётгани қайд этилган.

Ана шу ҳаётий заруратдан келиб чиқиб, конституциявий ислоҳотлар бошлаб юборилди. Айни пайтда аҳолининг барча қатламидан, ҳуқуқ¬шунослар, профессор-ўқитувчилар, олимлар, зиёлилар, нодавлат ва жамоат ташкилотлари вакиллари томонидан Конституцияга киритилиши зарур бўлган ўзгартиш ва қўшимчалар бўйича минглаб таклифлар берилмоқда. Шунинг ўзиёқ конституциявий ислоҳотлар қанчалик долзарблигини кўрсатиб турибди.

Аниқ мисоллар билан айтадиган бўлсак, қисқа вақт ичида Конституциявий комиссияга 20 мингдан зиёд таклифлар келиб тушган. Аҳамиятлиси, таклифларнинг катта қисми ёшларга тегишли. Бу, ўз навбатида, ёш авлод вакилларининг мамлакат тақдирига, олиб борилаётган ислоҳотларга бефарқ эмаслиги, давлатимизнинг келгуси ¬тараққиёти ва фаровонлигига дахлдорлик ҳисси юксалиб бораётганидан ҳам далолатдир.

Шу ўринда айтиш ¬жоизки, Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатига маҳаллий Кенгашлар депутатларидан, маҳалла фуқаролар йиғинлари ¬фаолларидан таклифлар келиши ¬давом этмоқда. Бу таклифларни бир қатор йўналишлар бўйича тизим¬лаштириш мумкин.

Аввало, инсон ҳуқуқ ва эркинликларига алоҳида эътибор берилаётганлигини айтиш зарур. Шулар асосида “Инсон — олий қадрият” тамойили устувор масала сифатида илгари сурилиб, “Инсоннинг ¬асосий ҳуқуқ ва эркинликлари ¬ажралмас ва дахлсиз бўлиб, ҳар кимга туғилганидан тегишлидир” деган норма Конституцияда белгиланиши мақсадга мувофиқдир.

Шу билан бирга, мамлакатимизнинг Тараққиёт стратегиясида илгари сурилган “Шахс — жамият — давлат” тамойили асосида давлатнинг инсон ва жамият олдидаги мақомини, бурч ва мажбуриятларини янада такомиллаштириш таклиф этилмоқда. Бу давлат инсон ва жамиятнинг фаровонлигини таъминлаши ҳамда унинг тинчлигини кўзлаб фаолият юритиши Конституцияда акс эттирилишини назарда тутади. Натижада эса юртимизнинг инсонпарвар ва тинчликсевар сиёсати Конституция даражасида мустаҳкамланиши таъминланади.

Бундан ташқари, амалдаги Конс¬титуцияда маҳалла фуқаролар йиғинлари ўзини ўзи бошқариш органлари сифатида ифодаланган. Аммо ҳозирги ислоҳотлар жараёнида бунинг ўзи кам. Негаки, сўнгги вақтларда маҳалла институтида амалга оширилаётган ислоҳотлар янги босқичга кўтарилди ҳамда маҳалла фуқаролар йиғинларига ва уларнинг раисларига кенг ваколатлар берилди. Маҳаллабай ишлаш тизими жорий қилинди, ёш кадрларни маҳаллага жалб этиш ишлари жадал олиб борилмоқда. Шу тариқа кундан-кунга маҳаллаларнинг жамият ҳаётида тутган ўрни ва нуфузи юксалаётир.

Шу сабабли ҳам юртдошларимиз Конституциянинг фундаментал принцип ва нормаларини такомиллаштиришга доир ушбу таклифни билдиришган: “Мазкур Конституциянинг бирорта қоидаси инсон ва ¬фуқаронинг ҳуқуқ ва эркинликларига, Ўзбекистон Республикаси ҳуқуқ ва манфаатларига, Конституциянинг асосий принципларига зид равишда ёки зарар етказадиган тарзда талқин этилиши мумкин эмас”.

Шунингдек, коррупцияга қарши курашиш масаласи ислоҳотларнинг устувор йўналишларидан бири ҳисобланиши қатор таклифларда ўз аксини топган. Коррупцияга қарши курашиш агентлиги ҳуқуқий мақомини белгилаш, агентлик директорини лавозимга тайинлаш ва лавозимдан озод қилиш тўғрисидаги Президент Фармонини парламент юқори палатаси томонидан тасдиқлаш ана шулар жумласидан. Зеро, бу ғоя замирида коррупция иллатига қарши курашни кучайтириш, ушбу мақсадда ташкил этилган агентликнинг ҳуқуқий мақомини янада мустаҳкамлаш ҳамда унинг масъулиятини ошириш, бу борада парламент назоратини янада мустаҳкамлаш масалалари мужассамдир.

Умуман, суд-ҳуқуқ, таълим, меҳнат соҳалари ҳамда мулк дахлсизлиги, ташқи сиёсат, сиёсий ҳуқуқлар ва бошқа қатор масалалар юзасидан таклифлар келишда давом этяпти. Уларнинг ҳар бири Конституция¬вий комиссия томонидан чуқур таҳлил қилиб борилмоқда.

Наримон УМАРОВ,

Олий Мажлис Сенатининг

Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш

қўмитаси раиси.

“Халқ сўзи” 17.06.2022й.

“Тараққиёт стратегияси” марказининг бўлим бошлиғи Шарипов Жамшиднинг “MAIN DIRECTIONS OF THE STATE POLICY FOR WOMEN IN THE NEXT 5 YEARS” мавзусидаги мақола матни инглиз тилида берилмоқда.

 “Тараққиёт стратегияси” марказининг бўлим бошлиғи Шарипов Жамшиднинг “MAIN DIRECTIONS OF THE STATE POLICY FOR WOMEN IN THE NEXT 5 YEARS” мавзусидаги мақола матни инглиз тилида  берилмоқда.

“Янги Ўзбекистон” газетасининг 2022 йил 11 июн кунги сонида академик Оқил Салимовнинг “Маънавият – миллат халоскори” сарлавҳасида муаллифлик мақоласи нашр этилди.

“Янги Ўзбекистон” газетасининг 2022 йил 11 июн кунги сонида академик Оқил Салимовнинг “Маънавият – миллат халоскори” сарлавҳасида муаллифлик мақоласи нашр этилди.