-
Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Наврўз умумхалқ байрамига бағишланган тантанали маросимдаги табрик нутқи
760Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Наврўз умумхалқ байрамига бағишланган тантанали маросимдаги табрик нутқи
21.03.2023
Ассалому алайкум, азиз ватандошлар!
Муҳтарам меҳмонлар!
Мана шу гўзал ва ҳаяжонли дамларда муаззам “Янги Ўзбекистон” боғида туриб, сиз, қадрдонларимни, кўпмиллатли бутун халқимизни улуғ айём – Наврўз байрами билан самимий табриклайман.
Бугун бепоён Ватанимизнинг воҳа ва водийлари, шаҳар ва қишлоқлари, боғ ва майдонларида эл-юртимиз катта шоду хуррамлик билан Наврўз сайилларини ўтказмоқда.
Қалбларимиз қувончга тўлиб турган ушбу дилбар лаҳзаларда кексаю ёш жамики юртдошларимизни чин дилдан қутлаб, барчангизга ўзимнинг юксак ҳурматим ва энг эзгу тилакларимни изҳор этаман.
Шарқона янги йилимиз муборак бўлсин!
Наврўзи оламнинг қадами қутлуғ келсин!
Қадрли дўстлар!
Бугун жонажон юртимизга гўзаллик ва нафосат, яшариш ва янгиланиш, меҳр ва оқибат байрами – Наврўз кириб келар экан, дала ва қирларимиз, боғ ва яйловларимиз кўклам ёмғирлари – обираҳматдан баҳраманд бўлиб, бўлғуси мўл ҳосил, қут ва баракадан дарак бермоқда.
Ҳар бир инсон ўзининг табиат фарзанди эканини янада чуқур англаётган мана шундай мунаввар айёмга эл-юртимиз билан соғ-омон етганимиз учун, аввало, Яратганимизга беҳад шукроналар айтамиз.
Ҳурматли байрам иштирокчилари!
Биз бугун юртимизда Янги Ўзбекистонни – инсон эркин, озод ва фаровон яшайдиган жамият ва давлатни барпо этиш йўлида фидокорона меҳнат қилмоқдамиз.
Янги Ўзбекистон ғояси – бу 36 миллионли катта халқимизнинг азму қарори, унинг ҳаёт мазмунидир.
Бу олижаноб мақсад Наврўзи олам фалсафаси ва қадриятлари билан ғоят уйғун ва ҳамоҳангдир.
Инсон қадрини улуғлаш, ҳар бир фуқаронинг ҳақ-ҳуқуқлари, қонуний манфаатларини амалда таъминлаш, барча шаҳар ва туманлар, олис ва чекка ҳудудлар аҳолиси учун муносиб шароит яратиб бериш, оддий қилиб айтганда, халқимизни рози қилиш – мана, бизнинг бош мақсадимиз.
Шу эзгу йўлда иқтисодиётимиз ва ижтимоий соҳаларни ҳар томонлама ривожлантириш, илм-фан, таълим ва тарбия, соғлиқни сақлаш, маданият ва санъат, соғлом турмуш тарзи ва спорт, она табиатни асраш каби йўналишларда бошлаган катта-катта дастурларимизни жадал давом эттирамиз.
Ҳаётимизни янада гўзал ва обод қилишда биз мўътабар отахон ва онахонларимиздан, уларнинг доно маслаҳатлари ва дуои фотиҳаларидан куч-қувват оламиз.
Миллий тараққиётимизни янги босқичга кўтариш йўлида мардона меҳнат қилаётган ҳурматли ака-укаларимиз, азиз опа-сингилларимизга – бутун халқимизга ишонамиз ва таянамиз.
Шу қутлуғ айёмда сизларнинг ҳар бирингизга Ватан равнақи йўлида қилаётган муносиб хизматингиз учун қўлимни кўксимга қўйиб, чин юракдан ташаккур билдираман.
Сиз, азизлар олдимизда турган муҳим сиёсий тадбирда ҳам юксак сиёсий тафаккур ва маданиятингизни намоён этиб, эришган ютуқларимиз ва ислоҳотларимизни қатъий давом эттириш учун мустаҳкам ҳуқуқий асос яратишга ўз ҳиссангизни қўшасизлар, деб ишонаман.
Мана шу бетакрор лаҳзаларда кўкламнинг ҳар бир куни, ҳар бир соатини ғанимат билиб, даласига йўл олаётган миришкор деҳқон ва фермерларимизга энг эзгу тилакларимизни билдирамиз.
Бугун катта орзу-умидлар билан сафларимизга кириб келаётган навқирон ўғил-қизларимизни – Янги Ўзбекистон бунёдкорларини барчамиз самимий олқишлаб, уларга бахт ва омад тилаймиз.
Мен бир фикрни такрор ва такрор айтишдан чарчамайман – ҳар томонлама соғлом ва баркамол, билимли ва серғайрат ёшларимиз энг юксак марраларни эгаллашлари учун биз барча имконият ва шароитларни яратиб берамиз.
Азиз фарзандларимиз эл-юртимиз ишончини оқлаб, катта-катта ғалабаларга эришаётгани барчамизни чексиз қувонтиради.
Куни кеча футбол бўйича Ўзбекистон ёшлар терма жамоаси қизғин беллашувларда мустаҳкам ирода ва маҳорат намунасини кўрсатиб, Осиё чемпиони деган юксак шарафли номга сазовор бўлди.
Айни пайтда улар Индонезияда бўлиб ўтадиган жаҳон чемпионатида қатнашиш ҳуқуқини ҳам қўлга киритдилар.
Шу билан бирга, Ўзбекистон ёшлари хоккей бўйича ўн саккиз ёш тоифасида барча рақибларни ортда қолдириб, Осиё чемпионлигини қўлга киритдилар.
Мамлакатимиз спорт тарихида илк бор мана шундай катта зафар қозонган ёш хоккейчиларимизга ҳар қанча таҳсинлар айтсак, арзийди.
Айниқса, иқтидорли ҳужумчимиз Жасурбек Рустамхонов мусобақа давомида ўн тўртта гол уриб, чемпионатнинг ҳақиқий қаҳрамонига айланди.
Шунингдек, юртимиз ёш шахматчиларининг юксак интеллектуал салоҳияти дунё бўйлаб тилларда достон бўлмоқда, десак, асло муболаға бўлмайди.
Яқинда Тошкентда хотин-қизлар ўртасида ўтказилган халқаро турнирда истеъдодли шахматчи қизимиз Нилуфар Ёқуббоева 100 дан ортиқ хорижий иштирокчилар қатнашган мусобақада фахрли иккинчи ўринни қўлга киритганини алоҳида таъкидлаб айтмоқчиман.
Мана шундай умидбахш ютуқлари билан азму шижоатли фарзандларимиз юртимиз ёшлари қандай улкан ишларга қодир эканини яна бир бор яққол намоён этдилар.
Шу каби ғоят муҳим ютуқларга ёшларимиз илм-фан, маданият ва санъат, адабиёт соҳаларида ҳам эришиб келмоқдалар.
Шу муносабат билан ёш чемпион ва совриндорларимизни, уларнинг устоз ва мураббийлари, ота-оналарини, барча спорт мухлисларини, бутун халқимизни чин қалбимдан табриклайман.
Бу, ҳеч шубҳасиз, азамат ёшларимизнинг эл-юртимизга ҳақиқий Наврўз совғаси бўлди.
Янги Ўзбекистонга албатта мана шундай ғалабалар ярашади.
Янги Ўзбекистонга миллионлаб тенгдошларига ўрнак ва намуна бўладиган мана шундай ватанпарвар, қаҳрамон ёшлар керак.
Ўз даврида жаҳонни лол қолдирган буюк аждодларимизнинг муносиб давомчилари бўлган бундай ёшларимиз билан халқимиз, Ватанимиз ҳақли равишда фахрланади.
Катта раҳмат сизларга, азиз фарзандларим!
Ҳаёт йўлларингизда барчангизга доимо янги омад ва зафарлар ёр бўлсин!
Муҳтарам ватандошлар!
Мир Алишер Навоий бобомизнинг олам аҳлига, биз – авлодларга қарата “Ҳар кунинг Наврўз бўлсин!” деб айтган тилакларини ҳаммамиз яхши биламиз.
Шу маънода, кексаларга ҳурмат, кичикларга иззат кўрсатиш, ёрдам ва кўмакка муҳтож кишиларни қўллаб-қувватлаш, беморларнинг дардига дармон бўлиш каби халқимизга хос савобли амалларни нафақат Наврўз айёмида, балки ҳар куни, виждон амри билан адо этишимиз лозим.
Бугун биз барпо этаётган ижтимоий ва халқпарвар давлатда меҳр-шафқат, саховат ва ҳиммат, ўзаро ҳурмат ва ҳамжиҳатлик ҳаётимиз қоидасига айланиши зарур.
Мен барчангизни, авваламбор, раҳбар ва мутасаддиларни шу борада янада фаол ва самарали ҳаракат қилишга даъват этаман.
Токи азалдан “одамийлик диёри” деб шуҳрат қозонган Ватанимизда ҳар бир инсон халқимиз ва давлатимизнинг меҳри ва эътиборини тўла ҳис қилиб яшасин.
Қадрли дўстлар!
Бу йилги хосиятли Наврўз фасли юртимизга кўплаб қувончли воқеалар, қўшалоқ байрамларни бошлаб келмоқда.
Шу кунларда барчамиз яна бир қутлуғ ва фазилатли ой – муқаддас Рамазони шариф арафасида турибмиз.
Бугунги имкониятдан фойдаланиб, юртимиз мусулмонларини, бутун ислом умматини ана шу табаррук айём билан чин қалбимдан муборакбод этаман.
Ушбу илоҳий ойда қиладиган хайрли амалларимиз қабул бўлиб, эзгу ва пок ниятларимиз ижобат топишини тилайман.
Айни вақтда мамлакатимизда эртага нишонланадиган Маҳалла тизими ходимлари куни билан ҳам барчангизни қутлайман.
Мустақиллик йилларида Наврўзи олам диёримиздаги барча миллат ва элат вакилларини ягона ва аҳил оила этиб бирлаштирадиган дўстлик ва нафосат байрамига айланганини биз юксак қадрлаймиз.
Бундай ноёб ва бебаҳо бойлигимизни ҳамиша кўз қорачиғидай асраб-авайлаймиз.
Тинчлик ва бағрикенглик элчиси бўлган бу айём – 21 март Бирлашган Миллатлар Ташкилоти қарори билан Халқаро Наврўз куни сифатида кенг нишонлаб келинаётгани албатта барчамизни хурсанд қилади.
Фурсатдан фойдаланиб, бизга ҳурмат кўрсатиб, бугунги сайил-шодиёнамизда иштирок этаётган хорижий давлатларнинг муҳтарам элчиларини, халқаро ташкилотлар вакилларини чин дилдан қутлаб, уларнинг мамлакатлари ва халқларига самимий салом ва эзгу тилакларимизни йўллаймиз.
Азиз ва муҳтарам ватандошларим!
Барчангизни, бутун халқимизни Наврўз умумхалқ байрами билан яна бир бор табриклайман.
Фасли навбаҳор ҳар бир оила, ҳар бир маҳаллага, элу юртимизга тинчлик ва фаровонлик, бахту саодат олиб келсин!
Барча эзгу ишларимизда Яратганнинг ўзи мададкор бўлсин!
Юртимиз тинч, халқимиз омон бўлсин!
Наврўзи олам барчамизга муборак бўлсин!
-
АҚШ Президенти Ўзбекистон Президентига табрик йўллади
591АҚШ Президенти Ўзбекистон Президентига табрик йўллади
20.03.2023
Ўзбекистон Республикаси Президенти
Шавкат Мирзиёев Жаноби Олийларига
Ҳурматли Президент жаноблари!
Америка халқи номидан Сизга ва Ўзбекистон халқига Наврўз айёми муносабати билан энг эзгу тилакларимизни йўлламоқдаман.
Ўтган йил давомида Ўзбекистон ва Америка Қўшма Штатлари умумий муаммоларни ҳал қилиш, халқларимиз хавфсизлиги ва фаровонлигини таъминлаш мақсадида бирлашди.
Ушбу уйғониш ва янгиланиш мавсумида Қўшма Штатлар Ўзбекистон халқига содиқлигини яна бир бор тасдиқлайди. Шу кунларда янги марраларни белгилаб, мустаҳкам тинчлик ва ўзаро англашув руҳидаги умумий келажак сари саъй-ҳаракатларимизни давом эттирар эканмиз, мен мамлакатларимиз ўртасидаги стратегик шериклик ва халқларимиз дўстлиги янада мустаҳкамланишига ишонаман.
Наврўз муборак!
Ҳурмат билан,
Жозеф Байден,
Америка Қўшма Штатлари Президенти
-
Сенатнинг Оролбўйи минтақасини ривожлантириш масалалари ва экология қўмитаси раиси Борий Алихоновнинг “Экологик ҳуқуқга оид нормалар Конституцияда мустаҳкамланмоқда” сарлавҳали таҳлилий мақоласи такдим этилмокда
605Экологик ҳуқуқга оид нормалар Конституцияда мустаҳкамланмоқда
Бугун ҳаётимизда чуқур сифат ўзгаришлари рўй беряпти. Туб ислоҳотлар эса жамиятимизнинг тамоман янгича қиёфасини шиддат билан шакллантирмоқда. Мамлакатимизда мутлақо янги давр бошланди. Бу мажозий ўхшатиш эмас, айни ҳақиқатдир.
Эътироф этиш жоизки. янги таҳрирдаги Конституциямиз тараққий этган давлат — Янги Ўзбекистонни қуриш ғояси атрофида бутун жамиятимизни жипслаштириши, унда барча қатлам манфаатлари инобатга олиниши, турфа ва кенг жамоатчиликнинг фаол иштирок этиши том маънода халқ Конституцияси бўлаётганини англатади.
Конституциямизнинг янги таҳририда атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бўйича комплекс чоралар белгиланмоқда. Ишонч билан айтиш мумкинки. мамлакатимизда экология. атроф-муҳитни мучофаза қилишга бўлган муносабат тубдан ўзгарди Ушбу соҳани бошқариш ва тартибга солувчи қонунчилик базаси такомиллаштирилди. Бутунлай, янгича экологик тафаккур, экологик дунёқараш шаклланиб, аҳолининг бу борадаги маданияти юксалмоқда. Зеро, бу ҳаётий заруратдир.
Янги таҳрирдаги Конституциямизда фуқароларнинг экологик ҳуқуқларини таъминлашга бағишланган махсус нормалар хусусан ҳар ким қулай атроф-муҳитга, унинг ҳолати тўғрисидаги ишончли ахборотга эга бўлиш ҳуқуқига эга эканлиги, давлат томонидан атроф-муҳитни яхшилаш, тиклаш ва муҳофаза қилиш, экологик мувозанатни сақлаш, Оролбуйи минтақасининг экологик тизимини муҳофаза қилиш ҳамда тиклаш юзасидан чоралар кўрилиши белгиланмоқда.
Ушбу конституциявий норма Янги Ўзбекистан тараққиёт стратегиясида белгиланган 2026 йилга қадар қайта тикланувчи энергия манбалари улушини 25 фоизга етказиш, 2030 йилга бориб эса қайта тикланувчи энергия манбалари қуввати 15 минг Мвт.га тенгбўлиши эвазига иқтисодиёт тармоқларининг ҳавога чиқарадиган зарарли газлар ҳажмини 10 фоизга қисқартириш каби мақсадларга эришиш учун пойдевор бўлади.
Бу нормалар табиий захиралар қисқараётган, глобал иқлим ўзгариши экология ва табиат билан боғлик муаммолар инсоният келажагига таҳдид солаётган ҳозирги даврда муҳим аҳамият касб этади.
Давлат фуқароларнинг экологик ҳуқуқларини таъминлаш ва атроф-муҳитга зарарли таъсир кўрсатилишига йўл қўймаслик мақсадида шаҳарсозлик фаолияти соҳасида жамоатчилик назоратини амалга ошириш учун шарт-шароитлар яратиши белгилаб қўйилмоқда.
Атроф-муҳит инсон саломатлиги ва ҳаётига таъсир қилувчи муҳим омилдир. БМТ маълумотларига кўра, инсон саломатлигининг 20-40 фоизи атроф-муҳит ҳолатига боғлиқ. Қулай атроф-муҳит эса глобал муаммолар инсоният келажагига таҳдид солаётган ҳозирги даврда янада долзарб ахамият касб этмоқда. Шу боис, кўпгина ривожланган давлатларда ҳам ушбу муаммо кенг муҳокама этилмоқда ҳамда экология мухофазасига оид янги нормалар конституцияларга киритилмоқда.
Бунда экологияга етказилаётган зарарларни камайтириш муҳим ўрин тутади. Айниқса, айрим шаҳар ва қишлоқларимизда олиб борилаётган қурилишларнинг экологияга зарари белгиланган меъёрлардан ортиқ бўлмоқда. Чунки сунгги йилларда мамлакатимиз улкан қурилиш майдонига айланди, Ушбу шароитда фуқароларнингэкологик ҳуқуқларини таъминлаш, қурилишларнинг габиатга зарарли таъсирига йўл қўймаслик мақсадида шаҳарсозлик фаолияти соҳасида жамоатчилик назоратини кучайтириш чоралари кўрилади.
Мазкур норма жамоатчилик назоратини кенгайтириш орқали юртдошларимиз ва келажак авлод учун қулай ва экологик тоза ҳудудни сақлаб қолиш, аҳолининг саломатлигини ишончли мухофаза этиш учун қулай атроф-муҳитни таъминлашнинг конституциявий кафолатларини кучайтиради.
Боз устига, давлат Оролбўйи минтақаси- нинг экологик тизимини муҳофаза қилиш ҳамда тиклаш, минтақани ижтимоий ва иқтисодий жиҳатдан ривожлантириш юзасидан чоралар кўради.
Дарҳақиқат, Оролбўйи минтақасида юзага келган глобал экологик муаммо минтақадаги 50 миллион нафарга яқин аҳолининг ҳаёт тарзига салбий таъсир кўрсатмоқда. Шу боис, Ўзбекистонда Орол муаммоси оқибатларини бартараф қилишга алоҳида эътибор қаратиляпти. Хусусан, Орол денгизининг қуриган 2,5 миллион гектардан ортиқ майдонида ўрмонлаштириш ишлари амалга оширилмоқда.
Шунингдек, Оролбўйидаги мураккаб экологи- вазият, аҳоли генофондини муҳофаза қилиш, саломатлигини яхшилаш, ҳудудда барқарор ривожланишни таъминлашга қаратилган кенг кўламли лойиҳалар амалга ошириляпти.
Янги таҳрирдаги Конституцияда ушбу норманинг белгиланиши минтақа аҳолиси учун муносиб яшаш шароитлари яратилиши ва турмуш даражасинннг жиддий тарзда яхшиланишини таъминлайди. Барча касб эгалари, биринчи навбатда ижтимоий соҳа вакиллари учун қўшимча имтиёзлар пакети қўлланилади ҳамда тадбиркорлик тузилмалари ва нодавлат нотижорат ташкилотларининг атроф-муҳитни ҳимоя қилишга йўналтирилган турли лойиҳаларда фаол қатнашиш имконияти пайдо бўлади.
Мазкур норма аҳоли ва келажак авлод учун қулай ва экологик тоза ҳудудни сақлаб қолиш, Оролбўйи минтақасида яшовчи одамларни ижтимоий-иқтисодий қўллаб-қувватлаш, ишсизликни камайтиришни таъминлашнинг конституциявий кафолатларини яратади.
-
Сурхондарёда олтита янги корхона ишга туширилди
543Сурхондарёда олтита янги корхона ишга туширилди
13.03.2023
Президент Шавкат Мирзиёев Термиз тумани Янгиобод маҳалласидаги “Termez National Carpets” масъулияти чекланган жамияти фаолияти билан танишди.
Корхона йилига 2,2 миллион квадрат метр гилам ишлаб чиқариш қувватига эга. Бунинг учун Германия, Бельгия, Туркиядан замонавий ускуналар келтириб ўрнатилган. 150 та янги иш ўрни яратилган.
Маҳсулотларнинг қарийб ярмини экспорт қилиш режалаштирилган. Хомашёнинг 80 фоизи маҳаллийлаштирилган. Корхона ишга туширилган қисқа вақтда Озарбайжон ва Қирғизистон давлатларига 255 минг долларлик гилам ва гилам маҳсулотлари экспорт қилинди. Жорий йилда 4 миллион долларлик маҳсулотни хорижлик буюртмачиларига етказиб бериш мўлжалламоқда.
Муҳими, корхонада муқобил энергиядан фойдаланишга алоҳида эътибор берилмоқда. Ҳозирда ташқи ва ички ёритиш тизими учун қуёш панелларидан фойдаланилмоқда.
Давлатимиз раҳбари ишлаб чиқариш жараёни билан танишди. Вилоятда ишлаб чиқарилаётган саноат маҳсулотлари кўргазмасини кўздан кечирди.
Шу ерда 6 та янги ишлаб чиқариш қувватларини ишга тушириш маросими бўлди. Термиз шаҳридаги “Indenim Cluster”, Жарқўрғон туманидаги “Фабулло строй сервис”, Ангор туманидаги “Ангор Барака”, Термиз туманидаги “Termiz agro impeks” корхоналари, Сариосиё туманидаги қурилиш материаллари кичик саноат зонаси ва Тўпаланг гидро электр станцияси вакиллари видеоалоқа орқали мажмуалар салоҳияти ҳақида ахборот берди.
Термиз шаҳридаги “Indenim Cluster” масъулияти чекланган жамияти пахта толасидан тайёр кийим-кечак ишлаб чиқаришга ихтисослашган. 400 та янги иш ўрни ташкил этилган.
Жарқўрғон туманидаги “Фабулло строй сервис” корхонасида йилига 75 минг куб метр автоклав газоблок ишлаб чиқариш ўзлаштирилиб, 80 та янги иш ўрни ташкил этилди.
Ангор туманидаги “Ангор Барака” масъулияти чекланган жамияти савдо мажмуасида миллий ҳунармандчилик маркази ташкил этилган. У ерда йилига қарийб 125 минг дона тайёр тикувчилик, 50 турдаги миллий либослар ва ҳунармандчилик маҳсулотлари тайёрланиб, минг нафарга яқин хотин-қизнинг бандлиги таъминланади.
Сариосиё туманидаги кичик саноат зонасида замонавий қурилиш материаллари ишлаб чиқарилади.
“Termiz agro impeks” масъулияти чекланган жамияти томонидан Термиз туманида 3 минг тонна сиғимга эга музлаткичли омборхона, замонавий иссиқхона барпо этилиб, 220 кишининг бандлигини таъминлаган.
Тўпаланг гидро электр станциясини модернизация қилиш лойиҳаси доирасида унинг умумий қуввати 175 мегаваттга етмоқда. Бу йилига 467 миллион киловатт соат электр ишлаб чиқариш имконини беради.
Умуман, мазкур 6 та корхона 2 мингта янги иш ўрни яратади, уларнинг фаолияти туфайли вилоят ишлаб чиқаришига 370 миллиард сўм, экспортига 20 миллион доллар қўшилади.
Давлатимиз раҳбари рамзий тугмани босиб, янги корхоналарни ишга туширди.
-
Ўзбекистонда электр энергия истеъмоли мавзусига бағишланган “Яшил иқтисодиёт” келажак энергетикаси локомотиви” сарлавҳали мақола юборилмоқда.
522“Яшил иқтисодиёт” келажак энергетикаси локомотиви
Ўзбекистонда ҳам аҳоли сони кўпайиши ҳамда иқтисодиёт тармоқлари ривожланиб, одамларнинг турмуш даражаси яхшиланиб боргани сари электр энергиясига бўлган талаб ошиб бормоқда. Сўнгги беш йилда юртимизда электр энергияси истеъмоли 20 фоизга, жумладан, аҳоли томонидан сарфланиши 31 фоизга ортгани фикримиз тасдиғидир. Эътиборлиси, бу рақам бир жойда тўхтаб қолаётгани йўқ, ўсиш йилига 6 фоизни ташкил этяпти.
Дарҳақиқат, барча соҳаларда кузатилаётган ривожланиш суръатлари, энг аввало, электр энергиясига бўлган эҳтиёжни оширмоқда. Ўзбекистон бу борада ўз олдига аниқ мақсадларни қўйган ва шу мақсад йўлида дадил одимламоқда.
Хусусан, 2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида “Яшил иқтисодиёт” технологияларини барча соҳаларга фаол жорий этиш, ишлаб чиқаришда энергия тежамкор технологияларни жорий қилиш, қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланишни кенгайтириш орқали 2026 йилга қадар иқтисодиётнинг энергия самарадорлигини 20 фоизга ошириш ва ҳавога чиқариладиган зарарли газлар ҳажмини 20 фоизга қисқартириш вазифаси қўйилган.
Бу борада республикамизда энергетика соҳасида қайта тикланувчи энергия манбаларидан ҳисобланувчи қуёш ва шамол энергиясидан фойдаланишни кенгайтириш, энергиясамарадор қурилмалардан фойдаланиш ҳамда энергия сарфини камайтириш, шу орқали келажак авлод учун углеводород захирасини сақлаб қолиш, экологик вазиятни юмшатиш юзасидан кенг қамровли чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.
Қуёш панеллари ҳақида нималар биламиз?
Эътибор берган бўлсангиз, мамлакатимизда сўнгги вақтларда муқобил энергия манбаларидан фойдаланишни жадаллаштиришга жиддий киришилди.
Президентимизнинг тегишли қарор ва фармонлари билан бунинг ҳуқуқий механизмлари мустаҳкамланиб, муқобил энергия манбаларини тарғиб қилиш ва қўллашни рағбатлантириш асослари яратиляпти.
Ўзбекистонда йилнинг 300 кундан ортиғи қуёшли бўлиб, қуёш энергиясининг техник салоҳияти 265,9 миллион тонна шартли ёқилғини ташкил қилиши бу имкониятдан оқилона фойдаланиш заруратини юзага келтиради. Қуёш энергияси бугун тилимизда тобора оммалашиб бораётган қуёш панеллари орқали электр энергиясига айлантириб берилади. Шу боис, келинг, дастлаб фикримизни шундан бошласак. Қуёш панеллари ўзи нима ва у қандай ишлайди?
Кремний асосидаги пластинкаларни кетма-кет ёки параллел улаш орқали қуёш панели ҳосил қилинади. У қуёш батареяси, фотоэлектрик батарея деб ҳам аталади. Кремний таркибли битта қуёш элементи ўртача 0,6 вольт кучланишли ўзгармас ток беради. Агар биз 12 вольт кучланишли электр токи олишни истасак, 20 та қуёш элементини ўзаро улашимиз керак.
Қуёш панелларига нурни тўғридан-тўғри электр энергиясига ўзгартирувчи электрон ускуна деб қараш мумкин.
Ҳозир жаҳонда фаолият кўрсатаётган ишлаб чиқаришнинг 90 фоиздан ортиғини замонавий қуёш фотоэлектрик панеллари асосидаги кристалл кремнийли технологиялар ташкил этади. Сабаби, ер пўсти массаси жиҳатидан қарийб 30 фоизга яқини кремний элементидан иборат ва уни олиш технологияси анча арзон.
Жаҳон энергетика ва ишлаб чиқариш бозори бўйича 2021 йилдаги ҳисоботларга кўра, дунё кремний бозори ҳажми 10,2 миллиард долларга кўтарилди. Бу борада глобал ишлаб чиқаришнинг 90 дан ортиғи Хитой, Бразилия, Норвегия, Франция ҳамда АҚШ ҳиссасига тўғри келади.
Ўзбекистонда 2014 йилда “Ангрен” махсус иқтисодий зонасида Жанубий Корея билан ҳамкорликда “Уз-Шиндонг Силикон” техник кремний ишлаб чиқарувчи завод ишга туширилди. Заводнинг лойиҳавий қуввати йилига 6 минг тонна техник кремнийга тенг. Бундан ташқари, 2020 йилдан буён Навоий эркин иқтисодий зонасида қуёш элементларини ишлаб чиқариш учун пластинка ва цилиндр шаклидаги монокристалл кремний ишлаб чиқариш йўлга қўйилган.
Бугунги кунда қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш бўйича Германия, Япония, Хитой АҚШ, Испания ва Ҳиндистон етакчилик қилади. Германия атом электр станцияларидан воз кечган давлат ҳисобланиши билан бир қаторда, ҳар йили “Яшил йўлак”, “Яшил макон” каби лойиҳаларга асосланиб, турар жой ҳамда маъмурий бино ва иншоотлар томига қуёш панеллари ўрнатиш орқали “экологик тоза” энергия олиш йўлига ўтяпти. Ушбу мамлакатда эълон қилинган ривожланиш дастурига асосан, 2024 йилга бориб электр энергияси улушининг 20 фоизини муқобил энергия манбалари асосидаги энергетик қурилмалардан олиш режалаштирилган.
2010-2022 йиллар оралиғида жаҳон бозорида қуёш панелларини ишлаб чиқариш ва сотиш борасида Хитой етакчи бўлса, эндиликда бир қатор Европа давлатлари, шунингдек, Япония, АҚШ, Малайзия ҳам илғорлар сафида. Қуёш панелларини ишлаб чиқариш сифат кўрсаткичи, таннархи, яроқлилик муддати ва бошқа шу каби техник-иқтисодий кўрсаткичларига кўра “Longi Solar”, “LG Energy”, “Jinko Solar”, “SunPower” компаниялари анча машҳур.
Ўзбекистоннинг йиллик эҳтиёжидан уч карра кўп манба
Қайта тикланувчи энергия турлари ичида қуёш энергиясидан фойдаланиш Ўзбекистон учун жуда қулай. Унинг ялпи салоҳияти барча қайта тикланувчи энергия турлари салоҳиятининг 98,6 фоизини ташкил этади. Аслида, бу энергиядан унумли фойдаланиш аждодларимиздан бизгача етиб келиб, қон-қонимизга сингиб кетган. Чунки ҳанузгача қуёш энергиясидан мева-сабзавотларни, қишда чорва моллари учун ем-хашакларни қуритиш, сувни офтобда қизитиш ва бошқа мақсадларда фойдаланиб келинади.
Тадқиқотларга кўра, Ўзбекистонда қайта тикланувчи энергия манбаларининг техник салоҳияти 180 миллион тонна нефть эквивалентини ташкил этади.
Бу йиллик энергия ресурсларига бўлган талабдан уч марта ортиқ демакдир.
Бугунги кунда мамлакатимизда иқтисодиёт тармоқлари, ижтимоий соҳа объектлари ҳамда аҳоли турар жойларида қуёш ва шамол энергиясидан фойдаланиш борасида қатор лойиҳалар амалга оширилмоқда. Жумладан, 2021 йилда илк бор Навоий вилояти Кармана туманида қуввати 100 МВт.лик қуёш фотоэлектр станцияси ишга туширилган бўлса, Самарқанд вилоятининг Нуробод туманида қуввати 100 МВт.га тенг бўлган йирик қуёш фотоэлектр станцияси фойдаланишга топширилган.
Энергетика вазирлиги маълумотига кўра, 2030 йилгача республикамизда қуёш энергетикасини ривожлантиришнинг мақсадли кўрсаткичларига биноан, умумий қуввати 7 минг МВт. бўлган қуёш фотоэлектр станцияларини қуриш бўйича жами 7 та йирик лойиҳа амалга ошириляпти.
Мамлакатимизда қайта тикланувчи энергия манбаларидан амалий фойдаланиш соҳаси етарлича рағбатлантириб борилмоқда. Хусусан, 2019 йил 21 майда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш тўғрисида”ги қонуни билан энергия ишлаб чиқарувчилар қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмаларини (номинал қуввати 0,1 МВт. ва ундан ортиқ бўлган) ўрнатганлик учун мол-мулк солиғини тўлашдан ҳамда ушбу қурилмалар билан банд бўлган майдон бўйича ер солиғини тўлашдан улар фойдаланишга топширилган пайт дан эътиборан ўн йил муддатга озод этилади.
Шунингдек, амалдаги энергетика ресурслари тармоқларидан тўлиқ узиб қўйилган яшаш учун мўлжалланган жойларда қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланувчи шахслар қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланилган ойдан эътиборан уч йил муддатга ер солиғидан озод этилиши белгилаб қўйилган.
Шу билан бирга, 2030 йилга қадар умумий қуввати 8 минг МВт. бўлган қуёш ва шамол электр станциялари қурилиши бўйича чора-тадбирлар режаси ишлаб чиқилган.
Давлатимиз раҳбарининг 2022 йил 9 сентябрдаги “Энергия тежовчи технологияларни жорий қилиш ва кичик қувватли қайта тикланувчи энергия манбаларини ривожлантириш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги фармонига кўра, энергия тежовчи технологияларни жорий қилиш ва кичик қувватли қайта тикланувчи энергия манбалари йўналишини ривожлантириш мақсадида халқаро молия институтлари ҳамда чет эл банкларининг имтиёзли кредит линияларини жалб этиш белгиланган.
Катта қувватлардаги қуёш ҳамда шамол электр станцияларини қуришда хорижий компаниялар инвест-лойиҳаларини амалга ошириш юзасидан бир қатор енгиллик ва имтиёзлар белгиланган. Хусусан, хорижий компаниялар билан давлат-шериклик ҳамкорлик механизмлари йўлга қўйилгани соҳани ривожлантиришда иқтисодий жозибадорликни оширишга хизмат қилади.
Қайта тикланадиган энергия соҳасида ДШҲ механизмларини жорий этиш мустақил электр энергияси ишлаб чиқарувчилар сифатида илғор инновацион техник ва технологик ечимларга эга бўлган етакчи хорижий компанияларнинг инвестицияларни ички ишлаб чиқариш бозорига тўғридан-тўғри жалб қилинишини таъминлайди.
Маълумотларга кўра, ҳозирги кунда иситиш тизимини инобатга олмаган ҳолда, маиший энергия эҳтиёжини қоплаш учун мўлжалланган 1 киловаттлик қуёш электр станцияси истеъмолчига қарийб 10 миллион сўмга тушади. Бугунги кунда қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмалари ички бозорида 3 та ишлаб чиқариш лойиҳаси фаолият юритмоқда. Энергия сақлаш қурилмалари “Ўзиккиламчиранглиметалл”, биогаз қурилмалари “Ўзбекнефтгаз” ҳамда кичик қувватли қуёш электр станциялари “Ўзэлтехсаноат” тизимидаги корхоналарда ишлаб чиқарилади. Бугун бундай қурилмаларга эҳтиёж ортиб бораётган экан, буни етарли, деб бўлмайди. Бу қайта тикланадиган энергия манбалари қурилмалари тармоғини тезкорлик билан кенгайтириш механизмларини ишлаб чиқишни талаб қилади.
Маҳаллийлаштириш геосиёсатдан ҳимоя қилади
Умуман олганда, қайта тикланадиган энергия манбалари асосидаги электр станциялари учун ускуналар ишлаб чиқаришни маҳаллийлаштириш жараёни рақобатни ривожлантириш ва “яшил” келажакни яратиш харажатларини камайтириш каби кўплаб вазифаларни бажаришга хизмат қилади. Биринчи қадам — зарурий технологиялар трансфери аллақачон қўйилди. Галдаги вазифа мазкур технологик линияларни ишга қўйиш, миқёсини ошириш, қайта тикланувчи энергия манбалари технологияларини ва электр станцияларнинг асосий таркибий қисмларини ишлаб чиқаришга қаратилиши керак. Бу мазкур турдаги станция ларни лойиҳалаш, қуриш ва ишлатиш, хизмат кўрсатиш соҳасида мутахассисларга бўлган талабни ҳамда мавжуд технологияларни такомиллаштириш, рақобатдошлигини ошириш бўйича илмий ҳажмдор ишланмаларга талабни юзага келтиради.
Бундан ташқари, қайта тикланадиган энергетиканинг тўлақонли саноат кластери геосиёсий таҳдидларга чидамлиликни оширади.
Ҳозир жаҳонда муқобил энергия манбаларини ривожлантириш борасида олиб борилаётган ишлар жадал суръатга кирган. Замонавий техника-технологиялар ва улар асосидаги қурилмалардан фойдаланиш натижасида соҳа сезиларли даражада илгариламоқда. Бунга Германия, Хитой, Корея, Япония, АҚШ каби давлатларда электр ва иссиқлик энергиясини ишлаб чиқаришда қайта тикланувчи энергия манбалари улуши йил сайин ошиб бораётганини мисол сифатида келтириш мумкин.
Дунё тажрибасида муқобил энергиядан фойдаланиш бўйича кўрилаётган чора-тадбирлар самараси ўлароқ, жаҳон энергия бозорида қуёш энергияси технологияларининг таннархи пасайиб, қуёш панеллари ва қуёш сув иситиш коллекторлари тобора оммалашмоқда. Улар нафақат маъмурий-маиший бино-иншоотлар, балки турар жойларга ҳам ўрнатиляпти. Шунингдек, электромобиллар сони ҳам тобора ортиб бормоқда.
Келажак авлод учун ёқилғи ресурслар ва хомашёни тежаб, улардан унумли фойдаланиш кун тартибидаги долзарб масалага айланган. Айнан қайта тикланувчи энергия манбаларидан фойдаланиш ҳар бир мамлакатнинг иқтисодига ўзининг ижобий таъсирини ўтказади. Хусусан, бу борада қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмаларидан фойдаланиш орқали қазилма ёқилғиларни тежашга эришилади.
Халқаро энергетика агентлиги (IЕА) 2022 йил учун тақдим этган ҳисоботида қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмаларининг дунё бўйича ўрнатилган қуввати 3000 гигаваттдан ортгани келтирилган. Бу қарийб 3349 миллиард метр куб табиий газни иқтисод қилиш имкони деганидир.
Табиий бойликлар ҳақида гап кетганда, Президентимизнинг 2023 йил 16 февралдаги “2023 йилда қайта тикланувчи энергия манбаларини ва энергия тежовчи технологияларни жорий этишни жадаллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорини алоҳида таъкидлаш жоиз. Чунки биргина ушбу қарор туфайли 2023 йилнинг ўзида умумий қуввати 4 минг 300 МВт. бўлган қайта тикланувчи энергия манбаларини ўрнатиш натижасида қўшимча 5 миллиард киловатт-соат электр энергияси ишлаб чиқариш ва 4,8 миллиард метр куб табиий газни иқтисод қилиш кўзда тутилган. Умуман, мамлакатимизда 2026 йилга қадар қайта тикланувчи энергия манбалари улушини 25 фоизга етказиш эвазига йилига қарийб 3 миллиард куб метр табиий газни тежаш мақсад қилингани диққатга сазовор. Бу Ўзбекистонда муқобил энергия турларидан фойдаланишни ривожлантиришга жиддий эътибор қаратилаётганидан далолат беради.
Юртимизда “яшил энергия” ва “яшил иқтисодиёт” технологияларини барча соҳаларга фаол жорий этиш орқали иқтисодиётнинг энергия ҳажмдорлигини ва ҳавога чиқариладиган зарарли газлар ҳажмини қисқартириш чоралари кўриляпти.
Илмий-тадқиқот институтлари ҳамда соҳадаги етакчи мутахассислар олиб борган изланишлар натижасида ташкилотлар иссиқлик таъминоти тизимларида қайта тикланувчи энергия манбалари қурилмалари (қуёш панеллари ва қуёш коллекторлари)ни қўллаш орқали қазилма ёқилғи ресурсларининг 80 фоиздан кўпроғини қоплаш имконияти мавжудлиги исботланган. Қолаверса, жамоат транспортларида электр токида ишлайдиган автобуслар сонини кўпайтиришга эътибор қаратилаётгани, умуман, барча соҳа ва тармоққа муқобил энергиялар изчил кириб бораётгани катта ўзгаришлар бўлаётганини, қайта тикланувчи энергия манбалари келажак энергетикаси локомотиви бўлишини англатади.
Санжар Шоқўчқоров,
Тошкент давлат техника университети доценти,
техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD)
