Ўзбекистон Республикаси Прокуратураси хабарномаси

Информационное сообщение

Генеральной прокуратурой ведется предварительное следствие по уголовному делу, возбужденному по части 4 статьи 159 Уголовного кодекса Республики Узбекистан в связи с массовыми беспорядками, совершенными в Республике Каракалпакстан.

На сформированную следственную группу Генпрокуратуры возложена задача по выявлению всех фактов случившихся происшествий, проведению следственных действий беспристрастно и в строгом соответствии с законодательством.

В рамках уголовного дела в порядке статьи 277 Уголовно-процессуального кодекса задержаны 14 человек.

В частности, Тажимуратову Д.М. и Турданову А.Т. предъявлено обвинение по соответствующим статьям Уголовного кодекса. В их отношении решением суда применена мера пресечения в виде заключения под стражу.

В действиях Каллыхановой Л.О. установлены признаки преступлений, посягающих на общественную безопасность. Она привлечена в качестве подозреваемой по делу и в процессуальном порядке задержана.

Взято под особый контроль обеспечение уважения чести и достоинства лиц, участвующих в деле, недопущение пыток, насилия и других жестоких или унижающих честь и достоинство человека действий.

Следственные действия проводятся с полным обеспечением прав подозреваемых и обвиняемых на защиту, в местах содержания 
им обеспечены все условия, предусмотренные законом. Жалоб по поводу здоровья и условий их содержания не имеется.

Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги матбуот хизмати томонидан “Ўзбекистон ва ЕИ ўртасидаги ҳамкорлик янги босқичга кўтарилмоқда” мавзусидаги мақола матни ўзбек, рус ва инглиз тилларида йўлланмоқда.

Cooperation between Uzbekistan and the EU is reaching a new level

On July 6 this year, the initialing ceremony of the Enhanced Partnership and Cooperation Agreement between the Republic of Uzbekistan and the European Union took place in Brussels. The event was attended Deputy Prime Minister - Minister of Investments and Foreign Trade of the Republic of Uzbekistan Sardor Umurzakov – from the Uzbek side and Head of the Cabinet of the EU High Representative Pedro Serrano – from the European side.

The new agreement is intended to replace the existing Partnership and Cooperation Agreement (PCA) between Uzbekistan and the EU of 1996 and bring bilateral cooperation to a qualitatively new level.

The current PCA mainly contains provisions on political dialogue, cooperation in the fields of democracy, human rights, promotion of cultural ties, financial and technical cooperation, investment, trade in goods and services, as well as intellectual property protection.

The SRPS covers a wider range of issues. Among them provisions related to trade and related issues, including customs administration, technical regulation, sanitary and phytosanitary measures, competition, dispute settlement and other areas. In addition, the range of cooperation in the areas of investment cooperation, trade in goods, services and intellectual property has been significantly expanded by including the fundamental rules of the World Trade Organization.

Also Agreement includes such new areas as foreign policy, security, conflict prevention and crisis management, personal data protection, asylum and border management, combating illegal migration, organized crime and corruption, countering terrorism.

It should be noted that this Agreement is no longer a framework, but creates a full-fledged mechanism for comprehensive cooperation between Uzbekistan and the EU, including in the field of trade and economic cooperation.

Negotiations on the EPCA project were started in February 2019 and completed at the end of June 2022. During this period, 10 rounds of negotiations and more than 150 meetings were held – both at the level of experts, chief negotiators, and members of the government.

Undoubtedly, the EPCA will contribute to the further integration of Uzbekistan into the multilateral trading system, strengthen the mechanisms of the market economy, increase the confidence and interest of foreign investors and business circles in the country, and also open up new opportunities for domestic producers for trade cooperation with partners from EU countries.

During the ceremony, the parties noted their mutual readiness to work together to complete the necessary legal procedures for signing the EPCA and its 

Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар ва ташқи савдо вазирлиги матбуот хизмати томонидан “Ўзбекистон ва ЕИ ўртасидаги ҳамкорлик янги босқичга кўтарилмоқда” мавзусидаги мақола матни ўзбек, рус ва инглиз тилларида йўлланмоқда.

Ўзбекистон ва ЕИ ўртасидаги ҳамкорлик янги босқичга кўтарилмоқда

Жорий йилнинг 6 июль куни Брюссель шаҳрида Ўзбекистон Республикаси ва Европа Иттифоқи ўртасида Кенгайтирилган шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битимни (КШҲТБ) парафирлаш маросими бўлиб ўтди. Тадбирда Ўзбекистон томонидан Бош вазир ўринбосари – Ўзбекистон Республикаси инвестициялар ва ташқи савдо вазири Сардор Умурзаков, Европа томонидан эса Европа Иттифоқи Олий вакили хизматининг раҳбари Педро Серрано иштирок этди.

Янги битим Ўзбекистон ва ЕИ ўртасидаги 1996 йилда имзоланган амалдаги шериклик ва ҳамкорлик тўғрисидаги битим ўрнига ишлаб чиқилгани ҳамда икки томонлама ҳамкорликни сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқиши кўзда тутилган.

Амалдаги Битим асосан сиёсий мулоқот, демократия, инсон ҳуқуқлари соҳасидаги ҳамкорлик, маданий алоқаларни илгари суриш, молиявий ва техник ҳамкорлик, инвестициялар, товар ва хизматлар савдоси, шунингдек интеллектуал мулкни ҳимоя қилиш борасидаги қоидаларни ўз ичига олади.

КШҲТБ кенгроқ масалаларни қамраб олади. Улар орасида савдо ва унга тегишли масалалар, шу жумладан божхона маъмурчилиги, техник жиҳатдан тартибга солиш, санитария ва фитосанитария чоралари, рақобат ва давлат корхоналарининг фаолияти, давлат харидлари, низоларни ҳал қилиш ва бошқа соҳалар билан боғлиқ қоидалардан иборат. Бундан ташқари, янги Битим Жаҳон савдо ташкилотининг асосий қоидаларини ўз ичига олгани натижасида инвестициявий шериклик, товарлар, хизматлар ва интеллектуал мулк савдоси соҳаларидаги муносабатлар доираси сезиларли даражада кенгайтирилди.

Шунингдек, КШҲТ битими ташқи сиёсат, хавфсизлик, можароларнинг олдини олиш ва рискларни бошқариш, шахсий маълумотларни ҳимоя қилиш, бошпана бериш ва чегараларни бошқариш, ноқонуний миграция, уюшган жиноятчилик ва коррупцияга қарши кураш, терроризмга қарши кураш каби янги соҳаларни ўз ичига олади.

Шуни таъкидлаш керакки, янги битим энди ҳадли бўлмасдан, балки Ўзбекистон ва Европа Иттифоқи ўртасида, бошқа йўналишлар қаторида, савдо-иқтисодий алоқалар соҳасида кенг кўламли ҳамкорликнинг тўлақонли механизмини яратади.

КШҲТБ лойиҳаси бўйича музокаралар 2019 йил февраль ойида бошланган ва 2022 йил июнь ойи охирида якунланган. Ушбу давр мобайнида экспертлар, бош музокарачилар ҳамда ҳукумат аъзолари даражасида 10 раунд музокаралар ва 150 дан ортиқ учрашувлар бўлиб ўтди.

Шубҳасиз, КШҲТБ Ўзбекистоннинг кўп томонлама савдо тизимига янада интеграциялашувига ёрдам беради, бозор иқтисодиёти механизмларини мустаҳкамлайди, хорижий инвесторлар ва ишбилармон доираларнинг мамлакатга бўлган ишончи ва қизиқишини оширади, шунингдек, маҳаллий ишлаб чиқарувчилар учун Европа Иттифоқи мамлакатлари ҳамкорлари билан савдо соҳасида ҳамкорлик қилиш учун янги имкониятларни очади.

Маросим давомида томонлар КШҲТБ имзолаш ва унинг кучга кириши учун зарур ҳуқуқий тартиб – таомилларни ниҳоясига етказиш, шундан сўнг унинг тўлиқ ва сифатли ҳаётга татбиқ этилишини таъминлаш учун биргаликда ишлашга тайёрликларини таъкидладилар.

Ижтимоий юксалишдан барқарор иқтисодиёт сари йўл

Ижтимоий юксалишдан барқарор иқтисодиёт сари йўл

Бугун “Ўзбекистон – ижтимоий давлат” деган буюк халқ ҳаракати юзага келмоқда. Бу, насиб этса, Конституциямиз даражасида мустаҳкамланади. Мана шу тамойил бизни янги тараққиёт босқичи сари бошлашига шубҳа йўқ. Бунинг бир қанча асослари бор. Аввало, ижтимоий давлат, унинг оддий одамлар ҳаётини яхшилашга таъсири ҳақидаги тушунчамизни шакллантириб олишимиз зарур. Давлатимиз раҳбари қайд этганидек, ижтимоий давлат ҳар бир инсон учун ижтимоий тенглик ва адолат принциплари асосида муносиб яшаш шароитларини яратиб беради. У – ижтимоий тафовутларни камайтириш, муҳтожларга ёрдам бериш бўйича самарали сиёсат юритадиган давлат модели.

Ижтимоий давлат муҳтожларга уй-жой, яшаш учун зарур бўлган истеъмол товарларининг энг кам миқдори белгилаб қўйилишини назарда тутади. Шахс ва унинг оиласи муносиб ҳаёт кечириши учун етадиган иш ҳақи, бандликни таъминлаш, хавфсиз меҳнат шароитини яратиш, камбағалликни қисқартиришни талаб қилади. Бир сўз билан айтганда, ижтимоий давлатда ҳеч ким эътибордан четда қолмайди, ўз муаммолари билан ёлғиз ташлаб қўйилмайди.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда “Инсон қадри учун” ғояси асосида аҳоли фаровонлигини ошириш, айниқса, ижтимоий ҳимояга муҳтож қатлам вакилларини қўллаб-қувватлаш бўйича янги тизим яратилиб, унинг доирасида ишсиз аҳолини касб-ҳунарга ўргатиш, тадбиркорлигини бошлашга кўмаклашиш, моддий-ижтимоий ёрдам кўрсатиш борасида тарихий ишлар қилинди.

Фикримиз қуруқ бўлмаслиги учун, келинг, шу ўринда юртимизда биргина камбағалликни қисқартириш йўналиши бўйича амалга оширилган ишларга тўхталиб ўтсак.

Президентимизнинг Олий Мажлисга 2020 йил 25 январдаги Мурожаатномасида мамлакатимизда илк бор камбағаллик даражаси айтилиб, камбағалликни қисқартириш амалга оширилаётган ислоҳотларнинг устувор йўналиши экани баён қилинган эди.

Камбағаллик дунёдаги азалий муаммо, унга қарши кураш ўзининг долзарблиги билан ажралиб туради. Шу боис, давлатимиз раҳбари 2020 йил 23 сентябрь куни БМТ Бош Ассамблеяси сессиясидаги нутқида камбағалликни қисқартириш ва унга қарши курашиш билан боғлиқ масалани БМТнинг навбатдаги сессияси асосий мавзуларидан бири сифатида белгилаш, шунингдек, глобал саммит ўтказиш ташаббуси билан чиқди.

Камбағаллик нима, уни ўлчашнинг мезони борми?

Камбағаллик тушунчаси, унинг халқаро мезонлари қай тартибда белгиланиши борасида жаҳонда умумқабул қилинган мезон ёки ягона келишув мавжуд эмас. Буни ҳар бир мамлакат ўзи учун белгиланган камбағаллик мезонидан келиб чиқиб тавсифлайди.

Бу борада халқаро ҳужжат бўлмаса-да, БМТнинг кимларни камбағал деб ҳисоблаш мумкинлиги тўғрисидаги таърифи мавжуд. Унга кўра, “Камбағаллик инсоннинг ҳаёти давомида танлов ва имкониятларга эга бўлмаслиги, жамиятда тўлақонли иштирок этиш учун тўсиқлар мавжудлиги, оиласини боқиши ва кийинтириши, таълим олиши ва даволаниши, хавф-хатарлар олдида чорасизлиги, меҳнат билан таъминлаш имкониятлари етишмаслигида намоён бўлади”.

Умуман, камбағаллик бўйича билдирилган кўплаб таърифлар ва маъноларни умумлаштирган ҳолда уни қуйидагича ифодалаш мумкин: камбағаллик — аҳолининг тўлақонли ҳаёт кечириши учун харажатларни қоплашда даромадлар етишмаслиги, ижтимоий хизматлар ва хавфсизликни таъминлаш имкониятлари чекланганлиги.

Камбағалликнинг турлари ва шакллари ҳар хил номланади (мутлақ камбағаллик, нисбий камбағаллик, ижтимоий камбағаллик, иқтисодий камбағаллик, ўта камбағаллик, молиявий камбағаллик, номолиявий камбағаллик, вақтинчалик камбағаллик, сурункали камбағаллик, болалар камбағаллиги ва бошқалар). Унинг даражаси, асосан, халқаро ва алоҳида мамлакатлар томонидан белгиланган мезонлар асосида аниқланади. Жаҳон тажрибасида мамлакатлараро камбағаллик даражасини баҳолашда кўпинча Жаҳон банки томонидан таклиф этилган камбағаллик чегараси, яъни кунига бир кишига тўғри келадиган даромад харид қобилиятини инобатга олган ҳолда ҳисобланади.

Банк томонидан мамлакатлар аҳолиси даромадларининг паст, ўртадан паст, ўртадан юқори, юқори даражаларини эътиборга олган ҳолда камбағаллик мезонлари 1,9, 3,2, 5,5 ва 21,7 АҚШ доллари этиб белгилаш кўзда тутилган.

Муайян мамлакат камбағаллик мезонини ўзига хос табиий-иқтисодий салоҳияти, амалга оширилаётган ислоҳотларнинг устувор йўналишларини эътиборга олган ҳолда аниқлайди. Жумладан, Европанинг ривожланган давлатларида камбағаллик мезони аҳоли даромадларининг муайян миқдордан паст қисми (50 ёки 60 фоиз) сифатида белгиланади.

Ўзбекистонда камбағаллик мезони сифатида минимал истеъмол харажатлари (даромадлари) қийматини қўллаш режалаштирилган.

Камбағалликни қандай қисқартириш мумкин?

Бугунги кунда сайёрамизда 1,5 миллиард инсон қашшоқликда яшайди. Табиийки, давлатларининг камбағалликни қисқартириш бўйича кўраётган чоралари ҳам турлича. Қайсидир давлат бу борада инсон капиталини ривожлантиришга устувор аҳамият қаратаётган бўлса, бошқасида ушбу тоифадаги аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш тизими кучлироқ.

Бу, албатта, камбағаллик муаммоси билан курашаётган давлатларнинг иқтисодий салоҳиятига боғлиқ. Негаки, бу муаммога барҳам бериш барқарор иқтисодий ўсиш ва ижтимоий барқарорликни талаб этади. Яъни камбағалликни қисқартириш учун ишсизлар, айниқса, ёшлар билан манзилли ишлаш, уларга истиқболли касб-ҳунар ўргатиш, шу йўналишлар бўйича янги иш ўринлари яратиш орқали оилаларнинг доимий даромад манбаини яратиш зарур бўлади. Бироқ эҳтиёжманд аҳолининг аниқ манзилли ижтимоий ҳимоясини таъминлашни унутмаслик керак.

Бу ҳақда гапирганда Президентимизнинг Олий Мажлисга 2020 йилги Мурожаатномасида қайд этилган қуйидаги фикрни келтириб ўтиш ўринли бўлади: “Баъзи одамлар ижтимоий нафақа ва моддий ёрдам пулини тўлаш ёки уларнинг миқдорини ошириш орқали ушбу муаммони ҳал этиш мумкин, деб ўйлайди. Бу – бир томонлама ёндашув бўлиб, муаммони тўла ечиш имконини бермайди.

Камбағалликни камайтириш – бу аҳолида тадбиркорлик руҳини уйғотиш, инсоннинг ички куч-қуввати ва салоҳиятини тўлиқ рўёбга чиқариш, янги иш ўринлари яратиш бўйича комплекс иқтисодий ва ижтимоий сиёсатни амалга ошириш, демакдир”.

Камбағалликни қисқартиришга ёндашувимиз қандай?

Биринчидан, камбағалликни қисқартириш бўйича жаҳон тажрибасини чуқурроқ ўрганиш мақсадида Хитой, АҚШ, Европа Иттифоқи мамлакатлари, шунингдек, Жаҳон банки, БМТ, Осиё тараққиёт банки, Халқаро меҳнат ташкилоти каби нуфузли халқаро ташкилотлар ҳамда бир қатор илмий марказ ва лабораториялар билан ўзаро ҳамкорлик йўлга қўйилди. Жаҳон банки экспертлари билан камбағалликнинг миллий мезонини асослаш бўйича тадқиқотлар ташкил этилди.

Бухоро шаҳрида шу йилнинг 26-27 май кунлари ўтказилган “Ўзбекистонда камбағалликни қисқартириш” халқаро форумида жаҳонда камбағалликка қарши курашиш бўйича илмий-амалий натижаларни кенг кўламда таҳлил қилиш билан бирга, айни жиҳатлар, хусусан, мамлакатимизда бу йўналишда амалга оширилган чора-тадбирлар муҳокама қилинди.

Мазкур халқаро форум дунёдаги йирик олим ва мутахассислар, нуфузли халқаро ташкилотлар иштирокида охирги йилларда ўтказилган энг йирик халқаро анжуманлардан бири сифатида аҳамиятлидир. Унда ушбу йўналиш бўйича илмий ва амалий тажрибага эга бўлган 250 га яқин хорижлик мутахассис иштирок этиб, камбағалликка қарши курашишда Ўзбекистон нисбатан қисқа муддатда ижобий натижаларга эришганини эътироф этди.

Форумда Хитойнинг Халқаро камбағаллик маркази билан Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги ўртасида 2022-2023 йилларга мўлжалланган ҳамкорлик шартномаси имзоланганини бу борадаги ишларнинг мантиқий давоми, дейиш мумкин.

Дарҳақиқат, мамлакатимизда аҳолини камбағалликдан чиқариш, жумладан, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, касб-ҳунарга ўргатиш, янги иш ўринлари яратиш, бизнесга доир билимини ошириш ва тадбиркорлик фаолиятини бошлаши учун кўмаклашиш бўйича муҳим лойиҳалар, таъбир жоиз бўлса, тарихий ислоҳотлар бошланди. Англаганингиздек, Ўзбекистон масалага кўп томонлама ёндашмоқда.

Иккинчидан, ўрганилган хориж тажрибаси ва мавжуд вазиятдан келиб чиқиб, юртимизда камбағалликни қисқартиришга қаратилган меъёрий-ҳуқуқий базани шакллантириш бўйича зарур ҳужжатлар қабул қилинди. Хусусан, 2020-2022 йилларда Президентимизнинг мамлакатда камбағалликни қисқартиришга қаратилган 30 дан ортиқ фармон ва қарори, Вазирлар Маҳкамасининг 20 дан ортиқ қарори қабул қилинди.

Учинчидан,  ишлаб чиқилган чора-тадбирлар асосида мамлакатимизда камбағалликни қисқартиришнинг институционал асослари яратилиб, ушбу масалаларни мувофиқлаштирувчи вазирлик ҳамда шу йўналишда илмий-тадқиқот ишларини олиб борувчи илмий марказ ташкил этилди. Хусусан, фаолияти асосан камбағалликка қарши курашиш бўлган бир қатор таркибий тузилмалар шакллантирилди. Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги, Маҳалла ва нуронийларни қўллаб-қувватлаш вазирлиги, Оила ва хотин-қизлар давлат қўмитаси, Маҳаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги ташкил этилгани, шунингдек, барча маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари фаолияти йўлга қўйилганини бунга мисол сифатида келтириш мумкин.

Тўртинчидан, мамлакатимизда камбағалликни қисқартириш соҳасидаги ўзига хос ва хорижий мамлакатлардан тубдан фарқ қиладиган жиҳат — юртимизда маҳалла институти мавжудлиги. Ўзини ўзи бошқаришнинг мазкур ноёб тузилмаси жамият бошқарувининг энг қуйи таянч бўғини ҳисобланади. Шу сабабли маҳалладаги ислоҳотлар аҳоли фаровонлигини таъминлаш ва камбағалликни қисқартириш самарадорлигига бевосита таъсир этади. Маҳаллада ҳар бир оиланинг турмуш даражасини мониторинг қилиш орқали яшаш шароити, асосий ижтимоий хизматларга эҳтиёжларини аниқлаш имкони мавжуд. Шунинг учун камбағаллик кўламини объектив баҳолаш, мониторинг қилиш, аниқ чора-тадбирларни амалга оширишда маҳалланинг ўрни ва аҳамияти жуда катта.

Бешинчидан, айни шу сабабли 2019 йил май ойида маҳалла бўйича баҳолаш ва шаффофлик асосида ижтимоий ҳимояга муҳтожлар рўйхати – “Темир дафтар” юритилиши йўлга қўйилди. Кейинчалик муҳтож аҳоли рўйхатини аниқлаштириш мақсадида “Аёллар дафтари” ва “Ёшлар дафтари” шакллантирилди.

2020-2021 йилларда “Темир дафтар”га киритилган муҳтож оила аъзоларининг 666,6 минг нафари иш билан таъминланди. Ярим миллиондан ортиқ оила муҳтожликдан чиқарилди. Яратилган янги тизим асосида 76,5 мингта янги тадбиркорлик субъекти ташкил этилди, 170 минг ишсиз фуқаро касб-ҳунар ва тадбиркорликка ўқитилди.

Олтинчидан, қишлоқда камбағал оилаларнинг нисбатан кўплигини ҳисобга олган ҳолда, уларга қўшимча ер ажратиб берилди. Қишлоқ жойларда томорқани ривожлантириш орқали 527 минг фуқаро бандлиги таъминланди. Ер эгаларига 300 миллиард сўм имтиёзли кредит ва субсидия ажратилди.

Еттинчидан, “маҳаллабай” иш тизими жорий этилдики, бу ҳам аслида камбағалликни қисқартиришнинг ностандарт усулларидан бири саналади. Ҳудудларда ушбу тизим орқали аҳолининг даромадли меҳнат билан бандлигини таъминлаш механизмларини янги босқичга олиб чиқиш, ёшлар ва хотин-қизларнинг тадбиркорлик ташаббуслари амалга ошишига молиявий кўмаклашишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бунда оилаларнинг даромад манбалари, жумладан, томорқа ерларидан фойдаланиш ҳамда даромадли меҳнатга бўлган интилиши ва эҳтиёжларини “хонадонбай” ўрганиш, банд бўлмаган аҳоли, айниқса, ишсиз ёшлар ва хотин-қизлар муаммоларини ўрганиш орқали уларни касб-ҳунар ва тадбиркорликка ўргатувчи курсларга йўналтириш ва меҳнат фаолияти билан шуғулланишига амалий кўмаклашиш, ёшларнинг тадбиркорлик ташаббуслари ва стартап ғояларини янада қўллаб-қувватлашга қаратилган кредитлар ажратиш бўйича қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Маҳаллаларнинг “ўсиш нуқталари”ни аниқлаш ва янги, жумладан, “драйвер” лойиҳаларни амалга оширишда ташаббускорларга кўмаклашиш, шу орқали иқтисодий ўсишни таъминлаш, мавжуд имкониятларни ўрганиш ва улардан самарали фойдаланиш орқали жойларда тадбиркорлик ва рақобат муҳитини яхшилаш, самарадорлик ва даромадлилик тамойилларидан келиб чиқиб, тадбиркорларга сифатли хизмат кўрсатиш, маслаҳат бериш ва бизнес режаларни тайёрлаш учун мижозга йўналтирилган хизмат кўрсатиш тизимини такомиллаштириш бу жараёндаги муҳим вазифалардан ҳисобланади. Мазкур тизим асосида ҳар бир маҳаллани комплекс ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар дастури ишлаб чиқилиб, амалга оширилмоқда.

Саккизинчидан, камбағалликни қисқартиришнинг ўзига хос ташкилий механизми сифатида 2022 йил бошида тадбиркорликни ривожлантириш, аҳоли бандлигини таъминлаш ва камбағалликни қисқартириш бўйича маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари фаолият бошлади. Улар ҳар бир оилани хатловдан ўтказди. Сўров натижасида кам даромадли ва ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалар аниқланиб, улар билан манзилли ишлаш йўлга қўйилди. Камбағалликни қисқартиришга қаратилган миллий механизмнинг яратилиши ўзининг ижобий натижаларини бера бошлади.

2022 йилнинг биринчи чораги якунларига кўра, маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари ташаббуси билан 736 минг фуқаро бандлиги таъминланган, 54 минг нафари касб-ҳунарга ўқитилган, 47 минг янги тадбиркорлик субъекти фаолияти йўлга қўйилган.

Тўққизинчидан, камбағал оилаларни иш билан таъминлашда саноат ва хизмат соҳаларини юқори суръатларда ривожлантириш бўйича мақсадли давлат дастурлари ишлаб чиқилиб, уларни ҳаётга татбиқ этишда муайян  ютуқларга эришилди. Жумладан, мамлакатимизнинг барча ҳудудларида 400 дан ортиқ кичик саноат зонаси ташкил қилиниб, уларда мингдан ортиқ лойиҳа амалга оширилди. Ҳозир кичик саноат зоналарида 100 мингта иш ўрни яратилиб, 40 триллион сўмдан ортиқ маҳсулот ишлаб чиқарилган, экспорт салоҳияти эса 750 миллион АҚШ долларига етган. Илгари саноат корхоналари мавжуд бўлмаган 11 та туманда 205 та янги корхона ишга туширилди.

Ўнинчидан, эҳтиёжманд аҳолининг аниқ ва манзилли ижтимоий ҳимоясини таъминлаш давлат фаолиятининг устувор йўналишларидан бирига айланди.

Адолатли ижтимоий ҳимояни таъминлаш мақсадида кам таъминланган оилалар, ногиронлиги бўлган фуқаролар, ёшлар, аёллар ва қарияларни қўллаб-қувватлашга қаратилган ўндан ортиқ давлат дастури амалга оширилмоқда. Фақатгина 2021 йилнинг ўзида 1 миллион 200 минг киши ижтимоий нафақа билан таъминланди.

Ўн биринчидан, камбағал оилалар аъзолари таълим олиши ва соғлиғини тиклаши, уларни уй-жой билан таъминлашга қаратилган қатор чора-тадбирлар кўрилди. Жумладан, “Темир дафтар”га кирганларнинг олий таълим олиши учун кўплаб қулайликлар яратилди. Оғир вазиятга тушиб қолган хотин-қизларнинг уй-жой шароитини яхшилаш учун имтиёзли ипотека кредити жорий қилинди.

Энди юқоридаги саволимизга яна қайтамиз: мадомики, ўтган қисқа даврда ижтимоий муаммоларни бартараф этиш мақсадида жорий этилган “Темир дафтар”, “Аёллар дафтари”, “Ёшлар дафтари”, “маҳаллабай” ва “хонадонбай” ишлаш тизимлари орқали шунча ишлар қилинган экан, “Ўзбекистон – ижтимоий давлат” ғоясини Конституцияда мустаҳкамлашнинг қандай зарурати бор? Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, мазкур ишлар мунтазам, тизимли амалга оширилиши, ортга қайтмайдиган жараёнга айланиши учун мустаҳкам конституциявий кафолат лозим.

Камбағаллик даражаси кескин камайтирилади

2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида ҳам камбағалликни қисқартириш ва ижтимоий ҳимоя бўйича қатор аниқ мақсадлар белгилаб берилганки, ушбу устувор вазифалар бу борадаги ишлар ривожини янги босқичга олиб чиқиши шубҳасиз.

Хусусан, яқин 5 йил ичида камбағаллик даражасини 2 баравар камайтириш вазифаси белгиланган. Тайёрланган “йўл харитаси”га мувофиқ, камбағалликни қисқартириш мақсадида хусусий сектор ва тадбиркорликнинг турли шакллари ривожланиши учун қулай муҳит яратиш, камбағал оилалардаги ишсизларни доимий иш ўринлари билан таъминлаш, қишлоқ жойларда камбағал оилаларга томорқа учун ер ажратиш, деҳқончилик ва чорвачиликни ташкил этиш учун имтиёзлар бериш, маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари ташаббуси билан амалга ошириладиган инвестиция лойиҳаларини шакллантириш ва керакли маблағ бериш, камбағаллик даражаси юқори бўлган муаммоли маҳаллаларда мақсадли дастурларни амалга ошириш бўйича тизимли ишлар олиб бориляпти.

Умуман, Ўзбекистонда камбағаллик даражасини қисқартириш бўйича амалга оширилаётган миллий модель ўзига хослиги ва кенг кўламлилиги, олдиндан вужудга келиши мумкин бўлган ижтимоий хавф-хатарларга қарши чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши, Тараққиёт стратегияси билан ўзаро мувофиқлашганини таъкидлаш лозим. Бундай саъй-ҳаракатлар мамлакатда камбағалликни кескин камайтириш учун муҳим замин бўлиб хизмат қилади.

Турсун АҲМЕДОВ,

Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти директори ўринбосари,

Камбағалликни қисқартириш ва аҳоли фаровонлигини ўрганиш илмий маркази раҳбари

“Янги Ўзбекистон” газетасининг 2022 йил 6 июль сонида Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети бошлиғи, Конституциявий комиссия аъзоси Мирзаюсуф Рустамбоевнинг “Инсон қадри ва халқ манфаатлари акс эттирилган Бош қонун” ҳамда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти директори ўринбосари, Камбағалликни қисқартириш ва аҳоли фаровонлигини ўрганиш илмий маркази раҳбари Турсун Аҳмедовнинг “Ижтимоий юксалишдан барқарор иқтисодёт сари йўл” сарлавҳали мақолалари чоп этилди.

Инсон қадри ва халқ манфаатлари акс эттирилган

Бош қонун

Янгиланган Конституциямиз халқимиз бахтли ҳаётини таъминлашга пойдевор яратишига шубҳа йўқ. Буни ҳар бир юртдошимиз яхши тушуниб турибди.

Конституциявий қонун лойиҳасининг умумхалқ муҳокамаси бошланишида ҳар куни 700 га яқин таклиф келиб тушган бўлса, ҳозирги вақтга келиб, улар сони кунига 10 мингга етмоқда. Мана шу жиҳатлар эътиборга олинган ҳолда, “Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Конституциявий қонун лойиҳаси муҳокамаси муддати жорий йил 15 июлгача узайтирилди.

Тарихий ва бугунги зарурат

Ҳар қандай қонун-қоида, норматив ҳуқуқий ҳужжат, шу жумладан, Конституциянинг ҳам яшаш даври бўлади. Боиси, замон шиддат билан ривожланаётган бир вақтда ана шу суръатга улгуриш, давр билан ҳамнафас бўлиш учун ҳуқуқий механизмларни ҳам такомиллаштириб бориш зарур.

Фақат инсон капиталига, унинг интеллектуал салоҳияти маҳсулига асосланаётган XXI асрда рўй бераётган ўзгаришлар, ижтимоий-иқтисодий бўҳронлар, таҳликали таҳдидлар ва “оммавий трансформация”лар шароитида ҳуқуқий асосларни мустаҳкамлаш, ҳар қандай хатти-ҳаракатнинг қонуний мезонини ишлаб чиқиш давр тақозоси ҳисобланади.

Конституция характери

Конституция давлатда ҳуқуқий муносабатлар мувозанатини, қонуний барқарорликни таъминлашга хизмат қиладиган асосий ҳужжатдир.

Шу боис, Конституцияга ўзгартириш киритиш “Конституция моҳияти”, “Конституция табиати”, “Конституция характери”, “Конституция интизоми”, “Конституция хусусияти” каби алоҳида тушунчаларни ўрганишни, бунда дунё халқлари урф одат ва анъаналари, миллий ўзига хослиги ва менталитети, инсонпарварлик ва байналминаллик ғояларини тарғиб этишга хизмат қилувчи жиҳатларни комплекс таҳлил қилишни тақозо этади.

Конституция аслида ҳамма учун тушунарли тилда ёзилиши, содда, равон бўлиши, нормалар аниқ белгилаб қўйилиши лозим бўлган, олий ҳуқуқий кучга эга, жорий қонунчиликнинг мустаҳкам базаси бўлиб хизмат қилувчи барқарор ҳуқуқий ҳужжат саналади. Конституциянинг ана шундай тамойилларга жавоб бериши давлатнинг узоқ йиллик барқарор тараққиётини кўзда тутувчи характерга эгалиги билан изоҳланади.

Ўзбекистон конституцияси деярли 30 йил мобайнида мамлакат тинчлиги ва барқарор тараққиётининг мустаҳкам ҳуқуқий мезони бўлиб, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, қонуний манфаатлари ишончли ҳимоячиси, мустаҳкам қалқони сифатида инсон қадр-қимматини ҳимоя қилиш, орзу-мақсадлари рўёбга чиқишига тўсқинлик қилмаслик характерига эга бўлди.

Тарихий ҳақиқат шуки, турли халқлар учун бир хил даражада мос келадиган конституциялар, уларни яратиш учун моделлар, механизмлар ҳеч қачон мавжуд бўлмаган ва бўлиши ҳам мумкин эмас.

Иқтисодий ислоҳотларнинг ҳуқуқий ифодаси

Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва унинг ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш юзасидан Конституцияга бир қатор ўзгартиришлар киритилиши, аввало, тадбиркорларга яратиб берилаётган имкониятда мужассам бўлади.

Хусусан, тадбиркорлар қонунчиликда тақиқланмаган ҳар қандай фаолиятни амалга оширишга, чекланмаган миқдорда даромад олишга ҳақли экани тўғрисидаги норманинг асосий Қонунга киритилиши нафақат тадбиркорлар учун имконият яратади, балки мамлакат иқтисодий инфратузилмаси такомиллашувига хизмат қилади.

Агар тадбиркорга имконият яратилса у бизнесини кенгайтиради, натижада ишчи ўрни яратади ва ишсизликнинг олдини олади, кўпроқ даромад топади ва давлатга солиқ тўлайди. Хуллас бу орқали бир қатор муаммоларнинг ўз-ўзидан олдини олишга эришиш мумкин бўлади.

Инсон ҳуқуқлари — олий қадрият

Фаол конституциявий ислоҳотлар шароитида Конституциямизга киритиш таклиф этилаётган ўзгаришларнинг асосий қисми айнан инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, аҳолига яратиладиган шарт-шароитлар ва имкониятлар “Инсон қадри учун” тамойилига ҳар томонлама хизмат қилишга қаратилган.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев “Янги Ўзбекистон — демократия, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари борасида умумэътироф этилган норма ва принципларга қатъий амал қилган ҳолда, жаҳон ҳамжамияти билан дўстона ҳамкорлик тамойиллари асосида ривожланадиган, пировард мақсади халқимиз учун эркин, обод ва фаровон ҳаёт яратиб беришдан иборат бўлган давлатдир”, деб таъкидлагани, “Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари”, “Қонун устуворлиги”, “Инсон қадри учун”, “Инсон манфаатлари”, “Дин ва эътиқод эркинлиги” каби фундаментал демократик тушунчалар реал ҳаётдан тобора мустаҳкам ўрин олиши янги имконият ва қадриятлар шаклланаётганидан далолат беради.

Бугунги кунга қадар Ўзбекистон Республикаси Конституциясига 16 марта ўзгартириш киритилган бўлса, уларнинг аксарияти давлат бошқаруви органлари фаолияти билан боғлиқ бўлиб, фақатгина 2014 йил 16 апрелда 32-моддага жамоатчилик назоратига доир нормалар киритилганидан ташқари инсон ҳуқуқ ва эркинликларига оид ўзгартириш бўлмаган. Зеро, замонавий дунёда инсон ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уни дунё стандартлари ва ҳуқуқий ҳужжатлари билан мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Тўғри, кейинги олти йил мобайнида Президент фармон ва қарорлари, қатор халқаро ҳужжатларни ратификация қилиш, қонун ва қонуности ҳужжатларни имзолаш каби чора-тадбирлар амалга оширилган бўлса-да, Асосий қонунимизга айнан инсон ҳуқуқлари ва эркинлари билан боғлиқ ўзгартириш ва қўшимчалар киритишни замоннинг ўзи тақозо этмоқда.

Шундан келиб чиққан ҳолда, илгари амал қилиб келган “давлат – жамият – инсон” тамойили “инсон – жамият – давлат” дея ўзгартирилиб, уни миллий қонунчилигимиз ва ҳуқуқий амалиётимизда мустаҳкамлаш фаол амалга ошириб келинмоқда. Бу, аввало, ҳар бир фуқаронинг кундалик ҳаёти, турмуш-тарзи, моддий имкониятлари ва давлатга бўлган ишончи ошишида намоён бўлмоғи даркор.

Миранда қоидаси

“Сиз сукут сақлаш ҳуқуқига эгасиз. Сиз берган кўрсатмаларнинг барчасидан судда ўзингизга қарши фойдаланилиши мумкин. Сўроқ жараёнида адвокатингиз қатнашиши мумкин. Агар адвокат хизматидан фойдаланиш имкониятига эга бўлмасангиз, сиз давлат томонидан адвокат билан таъминланасиз. Ҳуқуқларингизни тушундингизми?”.

Бу сўзлар америкалик айбланувчи Эрнесто Артуро Миранда томонидан айтилган бўлиб, унинг номи билан “Миранда қоидаси”, “Миранда ҳуқуқлари” тушунчалари ҳуқуқшунослик соҳасига кириб келган. Аниқроғи айнан мазкур воқеадан кейин “Миранда қоидаси” дастлаб сўроқ қилиш олдидан ёки ушлаб туриш вақтида гумон қилинувчи ва айбланувчига унинг ҳуқуқлари тушунтирилишини кафолатлаш тартибини бошлаб берган.

Бу борада айбланувчининг қандай ҳуқуқбузарлик содир этгани ва бунга нисбатан Жиноят кодексининг тегишли моддаси қўлланишини билиш, айбловга нисбатан ўз муносабатини билдириш ёки билдирмаслик, ҳар қандай пайтда ва сўроқ вақтига қадар ўзи танлаган адвокат билан холи маслаҳатлашиш каби муҳим қоидалар бугунги кунда кўпчилик дунё мамлакатлари қонун амалиётидан мустаҳкам ўрин эгаллаган.

Таъкидлаш лозимки, “Миранда қоидаси” ҳозирга келиб барча давлатлар Конституцияси ва қонунларида ҳамда инсон ҳуқуқларига оид халқаро ҳужжатларда умумэътироф этилган норма сифатида белгилаб қўйилган.

Ўзбекистонда ўлим жазоси тақиқланади

Ўлим жазоси энг оғир жазодир. Бу маҳкумнинг энг қимматли инсоний ҳаётдан маҳрум бўлиши билан белгиланади. Инсоният тарихида ўлим жазоси берилиши нисбий равишда қадимги Юнонистондаги Спарта ва Афина давлатлари ўртасидаги Пелопоннес урушлари натижалари билан боғлиқ бўлиб, юнон тарихчиси Фукидид маълумотига кўра, аслида ғолиб Афина сардори Диодот ҳам бундай жазога қарши бўлган. “Табиатан ҳамма одамлар шахсий ва жамоат ҳаётида ноқонуний хатти-ҳаракатлар қилишга мойил ва ҳеч қандай қонун уларни бунга тўсқинлик қилмайди. Бир сўз билан айтганда, қаттиқ қонунлар ёки бошқа қўрқитиш воситалари билан одамлар бошқа одамларни табиатан мойил бўлган нарсаларни қилишдан сақлай оладилар деб тахмин қилиш имконсиз ва аҳмоқлик бўлар эди”, деб таъкидлаган эди Диодот.

Шу маънода Ўзбекистонда 2008 йилда ўлим жазоси бекор қилинган бўлиб, эндиликда буни Конституцияда аниқ белгилаб қўйиш орқали инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишни энг юқори нотага олиб чиқиш мақсадга мувофиқ бўлади.

Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “...демократик ва инсонпарвар ғояларни олий қадрият даражасига кўтарган дунёдаги аксарият давлатларда ўлим жазоси бекор қилинган. Чунки яшаш ҳуқуқи – ҳар бир инсоннинг табиий ҳуқуқи бўлиб, унга бу ҳуқуқни давлат эмас, Яратганнинг ўзи ато этган”.

Бу билан Ўзбекистон ҳеч қачон ортга қайтмаслигини, инсонпарварлик ғояларига содиқ эканини бутун дунёга яққол намоён қилган бўлди.

ЕХҲТ Парламенти Ассамблеясининг Ўлим жазосини бутун дунёда тақиқлаш тўғрисидаги резолюциясида “ўлим жазоси ‒ инсонпарвар жазо эмас, балки инсон ҳуқуқларини ҳурмат қиладиган давлатларга муносиб бўлмаган ваҳшийлик ҳаракатидир, чунки у айбсиз шахснинг ҳаётидан маҳрум этилишига олиб келиши мумкин”лиги қайд этилади.

Ўлим жазоси қўлланилишини бекор қилиш Ўзбекистонда суд-ҳуқуқ тизимини либераллаштиришнинг устувор йўналишига айланди. Ўзбекистон Республикасининг ўлим жазосини бекор қилишга доир сиёсати жаҳонда кечаётган жараёнларга тўла мос бўлиб, мамлакатнинг Асосий қонунида мустаҳкамланган инсонпарварлик ва одиллик принципларини ўзида тўла акс эттиради.

Мирзаюсуф РУСТАМБОЕВ,

Ўзбекистон Республикаси Жамоат

 хавфсизлиги университети бошлиғи,

Конституциявий комиссия аъзоси.

“Янги Ўзбекистон” газетасининг 2022 йил 6 июль сонида Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети бошлиғи, Конституциявий комиссия аъзоси Мирзаюсуф Рустамбоевнинг “Инсон қадри ва халқ манфаатлари акс эттирилган Бош қонун” ҳамда Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти директори ўринбосари, Камбағалликни қисқартириш ва аҳоли фаровонлигини ўрганиш илмий маркази раҳбари Турсун Аҳмедовнинг “Ижтимоий юксалишдан барқарор иқтисодёт сари йўл” сарлавҳали мақолалари чоп этилди.

Инсон қадри ва халқ манфаатлари акс эттирилган

Бош қонун

Янгиланган Конституциямиз халқимиз бахтли ҳаётини таъминлашга пойдевор яратишига шубҳа йўқ. Буни ҳар бир юртдошимиз яхши тушуниб турибди.

Конституциявий қонун лойиҳасининг умумхалқ муҳокамаси бошланишида ҳар куни 700 га яқин таклиф келиб тушган бўлса, ҳозирги вақтга келиб, улар сони кунига 10 мингга етмоқда. Мана шу жиҳатлар эътиборга олинган ҳолда, “Ўзбекистон Республикасининг Конституциясига ўзгартиш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги Конституциявий қонун лойиҳаси муҳокамаси муддати жорий йил 15 июлгача узайтирилди.

Тарихий ва бугунги зарурат

Ҳар қандай қонун-қоида, норматив ҳуқуқий ҳужжат, шу жумладан, Конституциянинг ҳам яшаш даври бўлади. Боиси, замон шиддат билан ривожланаётган бир вақтда ана шу суръатга улгуриш, давр билан ҳамнафас бўлиш учун ҳуқуқий механизмларни ҳам такомиллаштириб бориш зарур.

Фақат инсон капиталига, унинг интеллектуал салоҳияти маҳсулига асосланаётган XXI асрда рўй бераётган ўзгаришлар, ижтимоий-иқтисодий бўҳронлар, таҳликали таҳдидлар ва “оммавий трансформация”лар шароитида ҳуқуқий асосларни мустаҳкамлаш, ҳар қандай хатти-ҳаракатнинг қонуний мезонини ишлаб чиқиш давр тақозоси ҳисобланади.

Конституция характери

Конституция давлатда ҳуқуқий муносабатлар мувозанатини, қонуний барқарорликни таъминлашга хизмат қиладиган асосий ҳужжатдир.

Шу боис, Конституцияга ўзгартириш киритиш “Конституция моҳияти”, “Конституция табиати”, “Конституция характери”, “Конституция интизоми”, “Конституция хусусияти” каби алоҳида тушунчаларни ўрганишни, бунда дунё халқлари урф одат ва анъаналари, миллий ўзига хослиги ва менталитети, инсонпарварлик ва байналминаллик ғояларини тарғиб этишга хизмат қилувчи жиҳатларни комплекс таҳлил қилишни тақозо этади.

Конституция аслида ҳамма учун тушунарли тилда ёзилиши, содда, равон бўлиши, нормалар аниқ белгилаб қўйилиши лозим бўлган, олий ҳуқуқий кучга эга, жорий қонунчиликнинг мустаҳкам базаси бўлиб хизмат қилувчи барқарор ҳуқуқий ҳужжат саналади. Конституциянинг ана шундай тамойилларга жавоб бериши давлатнинг узоқ йиллик барқарор тараққиётини кўзда тутувчи характерга эгалиги билан изоҳланади.

Ўзбекистон конституцияси деярли 30 йил мобайнида мамлакат тинчлиги ва барқарор тараққиётининг мустаҳкам ҳуқуқий мезони бўлиб, инсон ҳуқуқ ва эркинликларини, қонуний манфаатлари ишончли ҳимоячиси, мустаҳкам қалқони сифатида инсон қадр-қимматини ҳимоя қилиш, орзу-мақсадлари рўёбга чиқишига тўсқинлик қилмаслик характерига эга бўлди.

Тарихий ҳақиқат шуки, турли халқлар учун бир хил даражада мос келадиган конституциялар, уларни яратиш учун моделлар, механизмлар ҳеч қачон мавжуд бўлмаган ва бўлиши ҳам мумкин эмас.

Иқтисодий ислоҳотларнинг ҳуқуқий ифодаси

Иқтисодий ислоҳотларни янада чуқурлаштириш ва унинг ҳуқуқий механизмларини такомиллаштириш юзасидан Конституцияга бир қатор ўзгартиришлар киритилиши, аввало, тадбиркорларга яратиб берилаётган имкониятда мужассам бўлади.

Хусусан, тадбиркорлар қонунчиликда тақиқланмаган ҳар қандай фаолиятни амалга оширишга, чекланмаган миқдорда даромад олишга ҳақли экани тўғрисидаги норманинг асосий Қонунга киритилиши нафақат тадбиркорлар учун имконият яратади, балки мамлакат иқтисодий инфратузилмаси такомиллашувига хизмат қилади.

Агар тадбиркорга имконият яратилса у бизнесини кенгайтиради, натижада ишчи ўрни яратади ва ишсизликнинг олдини олади, кўпроқ даромад топади ва давлатга солиқ тўлайди. Хуллас бу орқали бир қатор муаммоларнинг ўз-ўзидан олдини олишга эришиш мумкин бўлади.

Инсон ҳуқуқлари — олий қадрият

Фаол конституциявий ислоҳотлар шароитида Конституциямизга киритиш таклиф этилаётган ўзгаришларнинг асосий қисми айнан инсон ҳуқуқ ва эркинликлари, аҳолига яратиладиган шарт-шароитлар ва имкониятлар “Инсон қадри учун” тамойилига ҳар томонлама хизмат қилишга қаратилган.

Президентимиз Шавкат Мирзиёев “Янги Ўзбекистон — демократия, инсон ҳуқуқ ва эркинликлари борасида умумэътироф этилган норма ва принципларга қатъий амал қилган ҳолда, жаҳон ҳамжамияти билан дўстона ҳамкорлик тамойиллари асосида ривожланадиган, пировард мақсади халқимиз учун эркин, обод ва фаровон ҳаёт яратиб беришдан иборат бўлган давлатдир”, деб таъкидлагани, “Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари”, “Қонун устуворлиги”, “Инсон қадри учун”, “Инсон манфаатлари”, “Дин ва эътиқод эркинлиги” каби фундаментал демократик тушунчалар реал ҳаётдан тобора мустаҳкам ўрин олиши янги имконият ва қадриятлар шаклланаётганидан далолат беради.

Бугунги кунга қадар Ўзбекистон Республикаси Конституциясига 16 марта ўзгартириш киритилган бўлса, уларнинг аксарияти давлат бошқаруви органлари фаолияти билан боғлиқ бўлиб, фақатгина 2014 йил 16 апрелда 32-моддага жамоатчилик назоратига доир нормалар киритилганидан ташқари инсон ҳуқуқ ва эркинликларига оид ўзгартириш бўлмаган. Зеро, замонавий дунёда инсон ҳуқуқлари ва қонуний манфаатларини ҳимоя қилиш, уни дунё стандартлари ва ҳуқуқий ҳужжатлари билан мустаҳкамлашга алоҳида эътибор қаратилмоқда.

Тўғри, кейинги олти йил мобайнида Президент фармон ва қарорлари, қатор халқаро ҳужжатларни ратификация қилиш, қонун ва қонуности ҳужжатларни имзолаш каби чора-тадбирлар амалга оширилган бўлса-да, Асосий қонунимизга айнан инсон ҳуқуқлари ва эркинлари билан боғлиқ ўзгартириш ва қўшимчалар киритишни замоннинг ўзи тақозо этмоқда.

Шундан келиб чиққан ҳолда, илгари амал қилиб келган “давлат – жамият – инсон” тамойили “инсон – жамият – давлат” дея ўзгартирилиб, уни миллий қонунчилигимиз ва ҳуқуқий амалиётимизда мустаҳкамлаш фаол амалга ошириб келинмоқда. Бу, аввало, ҳар бир фуқаронинг кундалик ҳаёти, турмуш-тарзи, моддий имкониятлари ва давлатга бўлган ишончи ошишида намоён бўлмоғи даркор.

Миранда қоидаси

“Сиз сукут сақлаш ҳуқуқига эгасиз. Сиз берган кўрсатмаларнинг барчасидан судда ўзингизга қарши фойдаланилиши мумкин. Сўроқ жараёнида адвокатингиз қатнашиши мумкин. Агар адвокат хизматидан фойдаланиш имкониятига эга бўлмасангиз, сиз давлат томонидан адвокат билан таъминланасиз. Ҳуқуқларингизни тушундингизми?”.

Бу сўзлар америкалик айбланувчи Эрнесто Артуро Миранда томонидан айтилган бўлиб, унинг номи билан “Миранда қоидаси”, “Миранда ҳуқуқлари” тушунчалари ҳуқуқшунослик соҳасига кириб келган. Аниқроғи айнан мазкур воқеадан кейин “Миранда қоидаси” дастлаб сўроқ қилиш олдидан ёки ушлаб туриш вақтида гумон қилинувчи ва айбланувчига унинг ҳуқуқлари тушунтирилишини кафолатлаш тартибини бошлаб берган.

Бу борада айбланувчининг қандай ҳуқуқбузарлик содир этгани ва бунга нисбатан Жиноят кодексининг тегишли моддаси қўлланишини билиш, айбловга нисбатан ўз муносабатини билдириш ёки билдирмаслик, ҳар қандай пайтда ва сўроқ вақтига қадар ўзи танлаган адвокат билан холи маслаҳатлашиш каби муҳим қоидалар бугунги кунда кўпчилик дунё мамлакатлари қонун амалиётидан мустаҳкам ўрин эгаллаган.

Таъкидлаш лозимки, “Миранда қоидаси” ҳозирга келиб барча давлатлар Конституцияси ва қонунларида ҳамда инсон ҳуқуқларига оид халқаро ҳужжатларда умумэътироф этилган норма сифатида белгилаб қўйилган.

Ўзбекистонда ўлим жазоси тақиқланади

Ўлим жазоси энг оғир жазодир. Бу маҳкумнинг энг қимматли инсоний ҳаётдан маҳрум бўлиши билан белгиланади. Инсоният тарихида ўлим жазоси берилиши нисбий равишда қадимги Юнонистондаги Спарта ва Афина давлатлари ўртасидаги Пелопоннес урушлари натижалари билан боғлиқ бўлиб, юнон тарихчиси Фукидид маълумотига кўра, аслида ғолиб Афина сардори Диодот ҳам бундай жазога қарши бўлган. “Табиатан ҳамма одамлар шахсий ва жамоат ҳаётида ноқонуний хатти-ҳаракатлар қилишга мойил ва ҳеч қандай қонун уларни бунга тўсқинлик қилмайди. Бир сўз билан айтганда, қаттиқ қонунлар ёки бошқа қўрқитиш воситалари билан одамлар бошқа одамларни табиатан мойил бўлган нарсаларни қилишдан сақлай оладилар деб тахмин қилиш имконсиз ва аҳмоқлик бўлар эди”, деб таъкидлаган эди Диодот.

Шу маънода Ўзбекистонда 2008 йилда ўлим жазоси бекор қилинган бўлиб, эндиликда буни Конституцияда аниқ белгилаб қўйиш орқали инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилишни энг юқори нотага олиб чиқиш мақсадга мувофиқ бўлади.

Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, “...демократик ва инсонпарвар ғояларни олий қадрият даражасига кўтарган дунёдаги аксарият давлатларда ўлим жазоси бекор қилинган. Чунки яшаш ҳуқуқи – ҳар бир инсоннинг табиий ҳуқуқи бўлиб, унга бу ҳуқуқни давлат эмас, Яратганнинг ўзи ато этган”.

Бу билан Ўзбекистон ҳеч қачон ортга қайтмаслигини, инсонпарварлик ғояларига содиқ эканини бутун дунёга яққол намоён қилган бўлди.

ЕХҲТ Парламенти Ассамблеясининг Ўлим жазосини бутун дунёда тақиқлаш тўғрисидаги резолюциясида “ўлим жазоси ‒ инсонпарвар жазо эмас, балки инсон ҳуқуқларини ҳурмат қиладиган давлатларга муносиб бўлмаган ваҳшийлик ҳаракатидир, чунки у айбсиз шахснинг ҳаётидан маҳрум этилишига олиб келиши мумкин”лиги қайд этилади.

Ўлим жазоси қўлланилишини бекор қилиш Ўзбекистонда суд-ҳуқуқ тизимини либераллаштиришнинг устувор йўналишига айланди. Ўзбекистон Республикасининг ўлим жазосини бекор қилишга доир сиёсати жаҳонда кечаётган жараёнларга тўла мос бўлиб, мамлакатнинг Асосий қонунида мустаҳкамланган инсонпарварлик ва одиллик принципларини ўзида тўла акс эттиради.

Мирзаюсуф РУСТАМБОЕВ,

Ўзбекистон Республикаси Жамоат

 хавфсизлиги университети бошлиғи,

Конституциявий комиссия аъзоси.

Ижтимоий юксалишдан барқарор иқтисодиёт сари йўл

Бугун “Ўзбекистон – ижтимоий давлат” деган буюк халқ ҳаракати юзага келмоқда. Бу, насиб этса, Конституциямиз даражасида мустаҳкамланади. Мана шу тамойил бизни янги тараққиёт босқичи сари бошлашига шубҳа йўқ. Бунинг бир қанча асослари бор. Аввало, ижтимоий давлат, унинг оддий одамлар ҳаётини яхшилашга таъсири ҳақидаги тушунчамизни шакллантириб олишимиз зарур. Давлатимиз раҳбари қайд этганидек, ижтимоий давлат ҳар бир инсон учун ижтимоий тенглик ва адолат принциплари асосида муносиб яшаш шароитларини яратиб беради. У – ижтимоий тафовутларни камайтириш, муҳтожларга ёрдам бериш бўйича самарали сиёсат юритадиган давлат модели.

Ижтимоий давлат муҳтожларга уй-жой, яшаш учун зарур бўлган истеъмол товарларининг энг кам миқдори белгилаб қўйилишини назарда тутади. Шахс ва унинг оиласи муносиб ҳаёт кечириши учун етадиган иш ҳақи, бандликни таъминлаш, хавфсиз меҳнат шароитини яратиш, камбағалликни қисқартиришни талаб қилади. Бир сўз билан айтганда, ижтимоий давлатда ҳеч ким эътибордан четда қолмайди, ўз муаммолари билан ёлғиз ташлаб қўйилмайди.

Сўнгги йилларда мамлакатимизда “Инсон қадри учун” ғояси асосида аҳоли фаровонлигини ошириш, айниқса, ижтимоий ҳимояга муҳтож қатлам вакилларини қўллаб-қувватлаш бўйича янги тизим яратилиб, унинг доирасида ишсиз аҳолини касб-ҳунарга ўргатиш, тадбиркорлигини бошлашга кўмаклашиш, моддий-ижтимоий ёрдам кўрсатиш борасида тарихий ишлар қилинди.

Фикримиз қуруқ бўлмаслиги учун, келинг, шу ўринда юртимизда биргина камбағалликни қисқартириш йўналиши бўйича амалга оширилган ишларга тўхталиб ўтсак.

Президентимизнинг Олий Мажлисга 2020 йил 25 январдаги Мурожаатномасида мамлакатимизда илк бор камбағаллик даражаси айтилиб, камбағалликни қисқартириш амалга оширилаётган ислоҳотларнинг устувор йўналиши экани баён қилинган эди.

Камбағаллик дунёдаги азалий муаммо, унга қарши кураш ўзининг долзарблиги билан ажралиб туради. Шу боис, давлатимиз раҳбари 2020 йил 23 сентябрь куни БМТ Бош Ассамблеяси сессиясидаги нутқида камбағалликни қисқартириш ва унга қарши курашиш билан боғлиқ масалани БМТнинг навбатдаги сессияси асосий мавзуларидан бири сифатида белгилаш, шунингдек, глобал саммит ўтказиш ташаббуси билан чиқди.

Камбағаллик нима, уни ўлчашнинг мезони борми?

Камбағаллик тушунчаси, унинг халқаро мезонлари қай тартибда белгиланиши борасида жаҳонда умумқабул қилинган мезон ёки ягона келишув мавжуд эмас. Буни ҳар бир мамлакат ўзи учун белгиланган камбағаллик мезонидан келиб чиқиб тавсифлайди.

Бу борада халқаро ҳужжат бўлмаса-да, БМТнинг кимларни камбағал деб ҳисоблаш мумкинлиги тўғрисидаги таърифи мавжуд. Унга кўра, “Камбағаллик инсоннинг ҳаёти давомида танлов ва имкониятларга эга бўлмаслиги, жамиятда тўлақонли иштирок этиш учун тўсиқлар мавжудлиги, оиласини боқиши ва кийинтириши, таълим олиши ва даволаниши, хавф-хатарлар олдида чорасизлиги, меҳнат билан таъминлаш имкониятлари етишмаслигида намоён бўлади”.

Умуман, камбағаллик бўйича билдирилган кўплаб таърифлар ва маъноларни умумлаштирган ҳолда уни қуйидагича ифодалаш мумкин: камбағаллик — аҳолининг тўлақонли ҳаёт кечириши учун харажатларни қоплашда даромадлар етишмаслиги, ижтимоий хизматлар ва хавфсизликни таъминлаш имкониятлари чекланганлиги.

Камбағалликнинг турлари ва шакллари ҳар хил номланади (мутлақ камбағаллик, нисбий камбағаллик, ижтимоий камбағаллик, иқтисодий камбағаллик, ўта камбағаллик, молиявий камбағаллик, номолиявий камбағаллик, вақтинчалик камбағаллик, сурункали камбағаллик, болалар камбағаллиги ва бошқалар). Унинг даражаси, асосан, халқаро ва алоҳида мамлакатлар томонидан белгиланган мезонлар асосида аниқланади. Жаҳон тажрибасида мамлакатлараро камбағаллик даражасини баҳолашда кўпинча Жаҳон банки томонидан таклиф этилган камбағаллик чегараси, яъни кунига бир кишига тўғри келадиган даромад харид қобилиятини инобатга олган ҳолда ҳисобланади.

Банк томонидан мамлакатлар аҳолиси даромадларининг паст, ўртадан паст, ўртадан юқори, юқори даражаларини эътиборга олган ҳолда камбағаллик мезонлари 1,9, 3,2, 5,5 ва 21,7 АҚШ доллари этиб белгилаш кўзда тутилган.

Муайян мамлакат камбағаллик мезонини ўзига хос табиий-иқтисодий салоҳияти, амалга оширилаётган ислоҳотларнинг устувор йўналишларини эътиборга олган ҳолда аниқлайди. Жумладан, Европанинг ривожланган давлатларида камбағаллик мезони аҳоли даромадларининг муайян миқдордан паст қисми (50 ёки 60 фоиз) сифатида белгиланади.

Ўзбекистонда камбағаллик мезони сифатида минимал истеъмол харажатлари (даромадлари) қийматини қўллаш режалаштирилган.

Камбағалликни қандай қисқартириш мумкин?

Бугунги кунда сайёрамизда 1,5 миллиард инсон қашшоқликда яшайди. Табиийки, давлатларининг камбағалликни қисқартириш бўйича кўраётган чоралари ҳам турлича. Қайсидир давлат бу борада инсон капиталини ривожлантиришга устувор аҳамият қаратаётган бўлса, бошқасида ушбу тоифадаги аҳолини ижтимоий ҳимоя қилиш тизими кучлироқ.

Бу, албатта, камбағаллик муаммоси билан курашаётган давлатларнинг иқтисодий салоҳиятига боғлиқ. Негаки, бу муаммога барҳам бериш барқарор иқтисодий ўсиш ва ижтимоий барқарорликни талаб этади. Яъни камбағалликни қисқартириш учун ишсизлар, айниқса, ёшлар билан манзилли ишлаш, уларга истиқболли касб-ҳунар ўргатиш, шу йўналишлар бўйича янги иш ўринлари яратиш орқали оилаларнинг доимий даромад манбаини яратиш зарур бўлади. Бироқ эҳтиёжманд аҳолининг аниқ манзилли ижтимоий ҳимоясини таъминлашни унутмаслик керак.

Бу ҳақда гапирганда Президентимизнинг Олий Мажлисга 2020 йилги Мурожаатномасида қайд этилган қуйидаги фикрни келтириб ўтиш ўринли бўлади: “Баъзи одамлар ижтимоий нафақа ва моддий ёрдам пулини тўлаш ёки уларнинг миқдорини ошириш орқали ушбу муаммони ҳал этиш мумкин, деб ўйлайди. Бу – бир томонлама ёндашув бўлиб, муаммони тўла ечиш имконини бермайди.

Камбағалликни камайтириш – бу аҳолида тадбиркорлик руҳини уйғотиш, инсоннинг ички куч-қуввати ва салоҳиятини тўлиқ рўёбга чиқариш, янги иш ўринлари яратиш бўйича комплекс иқтисодий ва ижтимоий сиёсатни амалга ошириш, демакдир”.

Камбағалликни қисқартиришга ёндашувимиз қандай?

Биринчидан, камбағалликни қисқартириш бўйича жаҳон тажрибасини чуқурроқ ўрганиш мақсадида Хитой, АҚШ, Европа Иттифоқи мамлакатлари, шунингдек, Жаҳон банки, БМТ, Осиё тараққиёт банки, Халқаро меҳнат ташкилоти каби нуфузли халқаро ташкилотлар ҳамда бир қатор илмий марказ ва лабораториялар билан ўзаро ҳамкорлик йўлга қўйилди. Жаҳон банки экспертлари билан камбағалликнинг миллий мезонини асослаш бўйича тадқиқотлар ташкил этилди.

Бухоро шаҳрида шу йилнинг 26-27 май кунлари ўтказилган “Ўзбекистонда камбағалликни қисқартириш” халқаро форумида жаҳонда камбағалликка қарши курашиш бўйича илмий-амалий натижаларни кенг кўламда таҳлил қилиш билан бирга, айни жиҳатлар, хусусан, мамлакатимизда бу йўналишда амалга оширилган чора-тадбирлар муҳокама қилинди.

Мазкур халқаро форум дунёдаги йирик олим ва мутахассислар, нуфузли халқаро ташкилотлар иштирокида охирги йилларда ўтказилган энг йирик халқаро анжуманлардан бири сифатида аҳамиятлидир. Унда ушбу йўналиш бўйича илмий ва амалий тажрибага эга бўлган 250 га яқин хорижлик мутахассис иштирок этиб, камбағалликка қарши курашишда Ўзбекистон нисбатан қисқа муддатда ижобий натижаларга эришганини эътироф этди.

Форумда Хитойнинг Халқаро камбағаллик маркази билан Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги ўртасида 2022-2023 йилларга мўлжалланган ҳамкорлик шартномаси имзоланганини бу борадаги ишларнинг мантиқий давоми, дейиш мумкин.

Дарҳақиқат, мамлакатимизда аҳолини камбағалликдан чиқариш, жумладан, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш, касб-ҳунарга ўргатиш, янги иш ўринлари яратиш, бизнесга доир билимини ошириш ва тадбиркорлик фаолиятини бошлаши учун кўмаклашиш бўйича муҳим лойиҳалар, таъбир жоиз бўлса, тарихий ислоҳотлар бошланди. Англаганингиздек, Ўзбекистон масалага кўп томонлама ёндашмоқда.

Иккинчидан, ўрганилган хориж тажрибаси ва мавжуд вазиятдан келиб чиқиб, юртимизда камбағалликни қисқартиришга қаратилган меъёрий-ҳуқуқий базани шакллантириш бўйича зарур ҳужжатлар қабул қилинди. Хусусан, 2020-2022 йилларда Президентимизнинг мамлакатда камбағалликни қисқартиришга қаратилган 30 дан ортиқ фармон ва қарори, Вазирлар Маҳкамасининг 20 дан ортиқ қарори қабул қилинди.

Учинчидан,  ишлаб чиқилган чора-тадбирлар асосида мамлакатимизда камбағалликни қисқартиришнинг институционал асослари яратилиб, ушбу масалаларни мувофиқлаштирувчи вазирлик ҳамда шу йўналишда илмий-тадқиқот ишларини олиб борувчи илмий марказ ташкил этилди. Хусусан, фаолияти асосан камбағалликка қарши курашиш бўлган бир қатор таркибий тузилмалар шакллантирилди. Иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш вазирлиги, Маҳалла ва нуронийларни қўллаб-қувватлаш вазирлиги, Оила ва хотин-қизлар давлат қўмитаси, Маҳаллабай ишлаш ва тадбиркорликни ривожлантириш агентлиги ташкил этилгани, шунингдек, барча маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари фаолияти йўлга қўйилганини бунга мисол сифатида келтириш мумкин.

Тўртинчидан, мамлакатимизда камбағалликни қисқартириш соҳасидаги ўзига хос ва хорижий мамлакатлардан тубдан фарқ қиладиган жиҳат — юртимизда маҳалла институти мавжудлиги. Ўзини ўзи бошқаришнинг мазкур ноёб тузилмаси жамият бошқарувининг энг қуйи таянч бўғини ҳисобланади. Шу сабабли маҳалладаги ислоҳотлар аҳоли фаровонлигини таъминлаш ва камбағалликни қисқартириш самарадорлигига бевосита таъсир этади. Маҳаллада ҳар бир оиланинг турмуш даражасини мониторинг қилиш орқали яшаш шароити, асосий ижтимоий хизматларга эҳтиёжларини аниқлаш имкони мавжуд. Шунинг учун камбағаллик кўламини объектив баҳолаш, мониторинг қилиш, аниқ чора-тадбирларни амалга оширишда маҳалланинг ўрни ва аҳамияти жуда катта.

Бешинчидан, айни шу сабабли 2019 йил май ойида маҳалла бўйича баҳолаш ва шаффофлик асосида ижтимоий ҳимояга муҳтожлар рўйхати – “Темир дафтар” юритилиши йўлга қўйилди. Кейинчалик муҳтож аҳоли рўйхатини аниқлаштириш мақсадида “Аёллар дафтари” ва “Ёшлар дафтари” шакллантирилди.

2020-2021 йилларда “Темир дафтар”га киритилган муҳтож оила аъзоларининг 666,6 минг нафари иш билан таъминланди. Ярим миллиондан ортиқ оила муҳтожликдан чиқарилди. Яратилган янги тизим асосида 76,5 мингта янги тадбиркорлик субъекти ташкил этилди, 170 минг ишсиз фуқаро касб-ҳунар ва тадбиркорликка ўқитилди.

Олтинчидан, қишлоқда камбағал оилаларнинг нисбатан кўплигини ҳисобга олган ҳолда, уларга қўшимча ер ажратиб берилди. Қишлоқ жойларда томорқани ривожлантириш орқали 527 минг фуқаро бандлиги таъминланди. Ер эгаларига 300 миллиард сўм имтиёзли кредит ва субсидия ажратилди.

Еттинчидан, “маҳаллабай” иш тизими жорий этилдики, бу ҳам аслида камбағалликни қисқартиришнинг ностандарт усулларидан бири саналади. Ҳудудларда ушбу тизим орқали аҳолининг даромадли меҳнат билан бандлигини таъминлаш механизмларини янги босқичга олиб чиқиш, ёшлар ва хотин-қизларнинг тадбиркорлик ташаббуслари амалга ошишига молиявий кўмаклашишга алоҳида эътибор қаратилмоқда. Бунда оилаларнинг даромад манбалари, жумладан, томорқа ерларидан фойдаланиш ҳамда даромадли меҳнатга бўлган интилиши ва эҳтиёжларини “хонадонбай” ўрганиш, банд бўлмаган аҳоли, айниқса, ишсиз ёшлар ва хотин-қизлар муаммоларини ўрганиш орқали уларни касб-ҳунар ва тадбиркорликка ўргатувчи курсларга йўналтириш ва меҳнат фаолияти билан шуғулланишига амалий кўмаклашиш, ёшларнинг тадбиркорлик ташаббуслари ва стартап ғояларини янада қўллаб-қувватлашга қаратилган кредитлар ажратиш бўйича қатор чора-тадбирлар амалга оширилмоқда.

Маҳаллаларнинг “ўсиш нуқталари”ни аниқлаш ва янги, жумладан, “драйвер” лойиҳаларни амалга оширишда ташаббускорларга кўмаклашиш, шу орқали иқтисодий ўсишни таъминлаш, мавжуд имкониятларни ўрганиш ва улардан самарали фойдаланиш орқали жойларда тадбиркорлик ва рақобат муҳитини яхшилаш, самарадорлик ва даромадлилик тамойилларидан келиб чиқиб, тадбиркорларга сифатли хизмат кўрсатиш, маслаҳат бериш ва бизнес режаларни тайёрлаш учун мижозга йўналтирилган хизмат кўрсатиш тизимини такомиллаштириш бу жараёндаги муҳим вазифалардан ҳисобланади. Мазкур тизим асосида ҳар бир маҳаллани комплекс ривожлантириш бўйича чора-тадбирлар дастури ишлаб чиқилиб, амалга оширилмоқда.

Саккизинчидан, камбағалликни қисқартиришнинг ўзига хос ташкилий механизми сифатида 2022 йил бошида тадбиркорликни ривожлантириш, аҳоли бандлигини таъминлаш ва камбағалликни қисқартириш бўйича маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари фаолият бошлади. Улар ҳар бир оилани хатловдан ўтказди. Сўров натижасида кам даромадли ва ижтимоий ҳимояга муҳтож оилалар аниқланиб, улар билан манзилли ишлаш йўлга қўйилди. Камбағалликни қисқартиришга қаратилган миллий механизмнинг яратилиши ўзининг ижобий натижаларини бера бошлади.

2022 йилнинг биринчи чораги якунларига кўра, маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари ташаббуси билан 736 минг фуқаро бандлиги таъминланган, 54 минг нафари касб-ҳунарга ўқитилган, 47 минг янги тадбиркорлик субъекти фаолияти йўлга қўйилган.

Тўққизинчидан, камбағал оилаларни иш билан таъминлашда саноат ва хизмат соҳаларини юқори суръатларда ривожлантириш бўйича мақсадли давлат дастурлари ишлаб чиқилиб, уларни ҳаётга татбиқ этишда муайян  ютуқларга эришилди. Жумладан, мамлакатимизнинг барча ҳудудларида 400 дан ортиқ кичик саноат зонаси ташкил қилиниб, уларда мингдан ортиқ лойиҳа амалга оширилди. Ҳозир кичик саноат зоналарида 100 мингта иш ўрни яратилиб, 40 триллион сўмдан ортиқ маҳсулот ишлаб чиқарилган, экспорт салоҳияти эса 750 миллион АҚШ долларига етган. Илгари саноат корхоналари мавжуд бўлмаган 11 та туманда 205 та янги корхона ишга туширилди.

Ўнинчидан, эҳтиёжманд аҳолининг аниқ ва манзилли ижтимоий ҳимоясини таъминлаш давлат фаолиятининг устувор йўналишларидан бирига айланди.

Адолатли ижтимоий ҳимояни таъминлаш мақсадида кам таъминланган оилалар, ногиронлиги бўлган фуқаролар, ёшлар, аёллар ва қарияларни қўллаб-қувватлашга қаратилган ўндан ортиқ давлат дастури амалга оширилмоқда. Фақатгина 2021 йилнинг ўзида 1 миллион 200 минг киши ижтимоий нафақа билан таъминланди.

Ўн биринчидан, камбағал оилалар аъзолари таълим олиши ва соғлиғини тиклаши, уларни уй-жой билан таъминлашга қаратилган қатор чора-тадбирлар кўрилди. Жумладан, “Темир дафтар”га кирганларнинг олий таълим олиши учун кўплаб қулайликлар яратилди. Оғир вазиятга тушиб қолган хотин-қизларнинг уй-жой шароитини яхшилаш учун имтиёзли ипотека кредити жорий қилинди.

Энди юқоридаги саволимизга яна қайтамиз: мадомики, ўтган қисқа даврда ижтимоий муаммоларни бартараф этиш мақсадида жорий этилган “Темир дафтар”, “Аёллар дафтари”, “Ёшлар дафтари”, “маҳаллабай” ва “хонадонбай” ишлаш тизимлари орқали шунча ишлар қилинган экан, “Ўзбекистон – ижтимоий давлат” ғоясини Конституцияда мустаҳкамлашнинг қандай зарурати бор? Давлатимиз раҳбари таъкидлаганидек, мазкур ишлар мунтазам, тизимли амалга оширилиши, ортга қайтмайдиган жараёнга айланиши учун мустаҳкам конституциявий кафолат лозим.

Камбағаллик даражаси кескин камайтирилади

2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида ҳам камбағалликни қисқартириш ва ижтимоий ҳимоя бўйича қатор аниқ мақсадлар белгилаб берилганки, ушбу устувор вазифалар бу борадаги ишлар ривожини янги босқичга олиб чиқиши шубҳасиз.

Хусусан, яқин 5 йил ичида камбағаллик даражасини 2 баравар камайтириш вазифаси белгиланган. Тайёрланган “йўл харитаси”га мувофиқ, камбағалликни қисқартириш мақсадида хусусий сектор ва тадбиркорликнинг турли шакллари ривожланиши учун қулай муҳит яратиш, камбағал оилалардаги ишсизларни доимий иш ўринлари билан таъминлаш, қишлоқ жойларда камбағал оилаларга томорқа учун ер ажратиш, деҳқончилик ва чорвачиликни ташкил этиш учун имтиёзлар бериш, маҳаллаларда ҳоким ёрдамчилари ташаббуси билан амалга ошириладиган инвестиция лойиҳаларини шакллантириш ва керакли маблағ бериш, камбағаллик даражаси юқори бўлган муаммоли маҳаллаларда мақсадли дастурларни амалга ошириш бўйича тизимли ишлар олиб бориляпти.

Умуман, Ўзбекистонда камбағаллик даражасини қисқартириш бўйича амалга оширилаётган миллий модель ўзига хослиги ва кенг кўламлилиги, олдиндан вужудга келиши мумкин бўлган ижтимоий хавф-хатарларга қарши чора-тадбирлар ишлаб чиқилиши, Тараққиёт стратегияси билан ўзаро мувофиқлашганини таъкидлаш лозим. Бундай саъй-ҳаракатлар мамлакатда камбағалликни кескин камайтириш учун муҳим замин бўлиб хизмат қилади.

Турсун АҲМЕДОВ,

Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар институти директори ўринбосари,

Камбағалликни қисқартириш ва аҳоли фаровонлигини ўрганиш илмий маркази раҳбари

O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining bayonoti

Statement of the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Uzbekistan

Some mass media and human rights organizations, with reference to unnamed sources, exaggerate various kinds of assumptions and unreliable reports about the events in the city of Nukus of the Republic of Karakalpakstan.

Unfounded statements are being made about the allegedly illegal use of force to "disperse a peaceful rally," "silencing independent voices and blocking information," including by declaring a state of emergency.

In this regard, the Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Uzbekistan would like to clarify the events in Karakalpakstan and provide more detailed and objective information on this case.

On July 1-2, 2022, an attempt was made in Nukus to undermine the constitutional order, territorial integrity and unity of the Republic of Uzbekistan. Under the pretext of protesting against the proposals for constitutional amendments submitted for public discussion, a group of malefactors organized violent actions, clashes and attempts to forcibly seize buildings of state authorities.

These illegal actions bore obvious signs of a pre-planned sabotage aimed at fomenting separatism, destabilizing and splitting a peaceful, united, democratic country.

Hiding behind populist slogans, spreading fake news through mobile communications and the Internet, hostile forces tried to en masse citizens in unconstitutional activities. This forced the adoption of measures to temporarily restrict Internet communication.

During the mass pogroms and outrages, repeated attempts were made to storm the buildings of the Jokargy Kenes (parliament), police Department of Nukus city, National Guard Department; firearms and hostages from among law enforcement officers were seized; arson, damage and destruction of state, public and personal property were carried out everywhere, significant damage was done to the infrastructure of the city.

In addition, 107 law enforcement officers were seriously injured during the attacks, 23 of them are in serious condition. A total of 270 employees of state bodies received injuries of varying severity.

The brutality of the actions of the rioters was the result of the provocative actions of a group of people who manipulated people's minds, and cannot be qualified as peaceful demonstrations of citizens.

As a result of these illegal actions, 18 people were killed, as previously stated. It should be noted that among the active participants in the attacks, the overwhelming majority were people who were in a state of drug and alcohol intoxication.

The Government of Uzbekistan strongly condemns any illegal actions aimed at forcible seizure of power, propaganda of separatist ideas, incitement to hatred, calls for mass riots and violence.

Thanks to the measures taken and adequate actions of law enforcement agencies, illegal actions were suppressed.

Investigative measures are currently underway on the events in Karakalpakstan. As a party to international human rights treaties, Uzbekistan is committed to full compliance with the principles of transparent, independent and impartial investigation, as well as ensuring guarantees of due process and fair trial. The results of the investigation will be brought to the attention of the relevant international organizations.

All actions taken by the Government of Uzbekistan to stabilize the situation in Karakalpakstan are carried out within the legal framework and are primarily aimed at preventing threats to human life and health.

Currently, mobile communications are fully operational on the territory of Karakalpakstan, grocery stores, markets, bakeries, banks, hospitals and other social facilities are functioning. Electricity, gas and water are supplied in normal mode.

The relevant State bodies of Uzbekistan inform the public on a daily basis about the current situation in Karakalpakstan. In this regard, statements about the lack of access to information are groundless.

We declare that no forces can prevent the Republic of Uzbekistan from consistently continuing the course of democratic reforms and confidently moving towards building and strengthening a humane, legal and social state that cares about the honor and dignity, well-being and interests of every citizen.

The Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Uzbekistan calls on all mass media and human rights organizations to approach the events in Karakalpakstan objectively, avoiding hasty conclusions and unilateral statements based on various unreliable sources.

The Republic of Uzbekistan remains committed to open dialogue and interaction with the international community, including in matters of protecting legitimate human interests, rights and freedoms.

O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining bayonoti

O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligining bayonoti

Ayrim ommaviy axborot vositalari va inson huquqlari bo’yicha tashkilotlar tomonidan noma'lum manbalarga tayangan holda, Qoraqalpog'iston Respublikasi Nukus shahrida sodir bo'lgan voqealar haqida turli xil taxminlar va asossiz xabarlar muhokama qilinmoqda.

Go’yoki noqonuniy kuch ishlatish orqali “tinch mitingni tarqatish”, jumladan, favqulodda holat e'lon qilish orqali “mustaqil ovozlarni yopish va axborot oqimini to’sish” haqida asossiz bayonotlar berilmoqda.

Shu munosabat bilan, O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi Qoraqalpog'istondagi voqealar yuzasidan aniqlik kiritib, bu borada batafsil va xolis axborot taqdim etmoqda.

2022-yil 1-2 - iyul kunlari Nukus shahrida O'zbekiston Respublikasining konstitutsiyaviy tizimi, hududiy yaxlitligi va birligiga putur yetkazishga urinish yuz berdi. Konstitutsiyaviy islohotlar bo'yicha umumxalq muhokamasiga kiritilgan takliflarga qarshi norozilik bahonasida bir guruh tajovuzkor shaxslar tomonidan davlat hokimiyati organlari binolarini zo'ravonlik, otishma va kuch ishlatish orqali egallab olishga harakatlar tashkil etildi.

Ushbu noqonuniy xatti-harakatlar tinch, yagona, demokratik mamlakatda ayirmachilik, beqarorlik va bo'linishni qo’zg’atishga qaratilgan oldindan rejalashtirilgan sabotajdan yaqqol dalolat berdi.

Dushman kayfiyatdagi kuchlar populistik shiorlarni niqob qilib olgan holda, uyali aloqa va Internet orqali soxta yangiliklarni tarqatib, fuqarolarni aksilkonstitutsiyaviy faoliyatga ommaviy ravishda jalb qilishga urindilar. Bu Internet aloqasini vaqtincha cheklash choralarini ko'rishga majbur qildi.

Ommaviy vayrongarchilik va vahshiyliklar chog’ida Jo'qorg'i Kenges (parlament), Nukus shahar IIBB va Milliy gvardiya boshqarmasi binolariga hujum qilishga urinishlar, huquqni muhofaza qilish organlari xodimlarini garovga olish va ularning o'qotar qurollarini tortib olish, davlat, jamoat va shaxsiy mol-mulkka o't qo'yish, buzish va yo'q qilish, shahar infratuzilmasiga jiddiy zarar yetkazishga urinishlar kuzatilgan.

Bundan tashqari, hujumlar paytida 107 nafar huquqni muhofaza qilish organlari xodimlari jiddiy tan jarohati olgan, jumladan ularning 23 nafari og'ir ahvolda qolmoqda. Davlat organlarining jami 270 nafar xodimi turli darajadagi tan jarohatlar oldilar.

Tartibsizliklar ishtirokchilarining vahshiyligi odamlarning ongini manipulyatsiya qilgan bir guruh shaxslarning provokatsion harakatlari natijasi bo'lib, fuqarolarning tinch namoyishlari sifatida tasniflanishi joiz emas.

Ushbu noqonuniy harakatlar natijasida, ilgari aytib o'tilganidek, 18 kishi vafot etdi. Shuni ta'kidlash kerakki, tajovuzlarning faol ishtirokchilarining ko'pchiligi giyohvand moddalar va spirtli ichimliklar iste’mol qilgan shaxslardan iborat edi.

O'zbekiston hukumati hokimiyatni kuch bilan qo'lga kiritish, ayirmachilik g'oyalarini targ'ib qilish, aholi o’rtasida o’zaro nafratni qo'zg'atish, ommaviy tartibsizliklar va zo'ravonlikka chorlashga qaratilgan har qanday noqonuniy xatti-harakatlarni qat’iy qoralaydi.

Amalga oshirilgan chora-tadbirlar va huquqni muhofaza qilish organlarining oqilona sayi-harakatlari tufayli noqonuniy tadbirlarga chek qo’yildi.

Ayni paytda Qoraqalpog'istondagi voqealar yuzasidan tergov ishlari olib borilmoqda. Inson huquqlari bo'yicha xalqaro shartnomalarning ishtirokchisi sifatida O'zbekiston shaffof, mustaqil va xolis tergov tamoyillariga to'liq rioya etish, shuningdek, tegishli tartib-qoidalar hamda adolatli sud kafolatini ta'minlash tarafdoridir. Tergov natijalari tegishli xalqaro tashkilotlarga yetkaziladi.

O'zbekiston hukumati tomonidan Qoraqalpog'istondagi vaziyatni barqarorlashtirish bo'yicha amalga oshirilayotgan barcha harakatlar huquqiy tartib-qoidalar doirasida amalga oshirilmoqda hamda, birinchi navbatda, inson hayoti va salomatligiga nisbatan tahdidlarga yo’l qo’ymaslikka qaratilgan.

Bugungi kunda Qoraqalpog'istonda mobil aloqa to'liq faoliyat yuritmoqda, oziq-ovqat do'konlari, bozorlar, nonvoyxonalar, banklar, shifoxonalar va boshqa ijtimoiy obyektlar faoliyat ko'rsatmoqda. Elektr enerigyasi, gaz va suv muntazam ravishda yetkazib berilmoqda.

O'zbekiston tegishli davlat organlari har kuni jamoatchilikni Qoraqalpog'istondagi vaziyat haqida xabardor qilib bormoqda. Shu munosabat bilan, mazkur mavzu yuzasidan ma'lumotlar yo’qligi haqidagi bayonotlar asossizdir.

Hech bir kuch O'zbekiston Respublikasiga demokratik islohotlarni izchil davom ettirish, har bir fuqaroning sha'ni, qadr-qimmati, farovonligi, manfaatlariga g'amxo'rlik qiladigan insonparvar, huquqiy va ijtimoiy davlatni barpo etish va mustahkamlash yo'lida ishonch bilan harakatlanishiga to'sqinlik qila olmaydi.

O'zbekiston Respublikasi Tashqi ishlar vazirligi barcha ommaviy axborot vositalari va inson huquqlari bo’yicha tashkilotlarni Qoraqalpog'istondagi voqealarga xolisona yondashish, turli ishonchsiz manbalarga tayanib, bir tomonlama va shoshilinch xulosa qilmaslik va asossiyz bayonotlar e'lon qilmaslikni so'raydi.

O'zbekiston Respublikasi xalqaro hamjamiyat bilan ochiq muloqot, shu jumladan insonning qonuniy manfaatlari, huquq va erkinliklarini himoya qilish masalalarida hamkorlik tarafdori bo’lib qolmoqda

Президент Шавкат Мирзиёев раислигида архитектура, қурилиш ва шаҳарсозлик соҳасидаги устувор вазифаларга бағишланган видеоселектор йиғилишида Қорақалпоғистондаги вазият ҳақида

Президент Шавкат Мирзиёев раислигида архитектура, қурилиш ва шаҳарсозлик соҳасидаги устувор вазифаларга бағишланган видеоселектор йиғилишида Қорақалпоғистондаги вазият ҳақида

"Бу ерда содир бўлган нохуш воқеалар барчамизда ташвиш ва изтироб уйғотиши табиийдир.

Нукус шаҳрида юз берган воқеалар натижасида, афсуски, бир қанча фуқаролар ҳалок бўлди ва жабр кўрди.

Шу муносабат билан ўз яқинларини йўқотган оилаларга чин юракдан ҳамдардлик билдираман. Шифохоналарда даволанаётган беморларга эса тезроқ соғайиб кетишларини тилайман.

Мана шундай дақиқаларда тинчлик ва инсон ҳаёти нақадар бебаҳолигини, уни асраб-авайлаш нақадар муҳим эканини, бунга барчамиз масъул эканимизни янада чуқур ҳис этамиз".

"Албатта, бу воқеалар бир кунда ёки ўн кунда ташкил қилинган эмас.

Бу ҳаракатларга четдаги ғаразли кучлар томонидан йиллаб тайёргарлик кўрилган.

Уларнинг асл мақсади Ўзбекистоннинг ҳудудий яхлитлигига тажовуз қилиш ва миллатлараро низо келтириб чиқаришга қаратилган.

Бўлиб ўтган воқеаларни ҳар томонлама чуқур ва холисона тергов қилиш учун Бош прокурорнинг биринчи ўринбосари бошчилигида тергов ва суриштирув гуруҳи иш олиб бормоқда.

Бу жараёнга холис томонларни, яъни, жамоатчилик вакиллари, депутатлар ва фаолларни ҳам жалб қилиш зарур.

Шунинг учун, Бош прокурор Н.Йўлдошевга топшириқ – ҳар бир ҳолат чуқур ва холисона ўрганилсин ва воқеа иштирокчиларининг хатти-ҳаракатларига адолатли ҳуқуқий баҳо берилсин.

Шу ўринда, куч тузилмаларининг ҳаракатлари ҳам чуқур таҳлил қилинсин. Агар улар томонидан нотўғри куч ишлатилган бўлса, амалдаги қонунчиликка асосан уларнинг ҳам жиноий жавобгарлиги таъминлансин".

“Ҳозирги вақтда Қорақалпоғистондаги вазият изга тушмоқда. Энг асосийси, аҳолининг тинчлиги ва ҳаётига ҳеч нарса хавф солаётгани йўқ.

Иқтисодиёт тармоқлари ишламоқда. Одамлар кундалик ишлари ва юмушлари билан банд. Деҳқонлар ўз даласида ишламоқда, пешона тери билан яратган ҳосилларини йиғиштирмоқда.

Бозорлар, дўконлар ва бошқа хизмат кўрсатиш объектлари фаолият юритмоқда. Мамлакатимизнинг барча ҳудудларидан бу ерга озиқ-овқат ва бошқа зарур маҳсулотлар етказиб берилмоқда.

Давлат ҳокимияти органлари, жамоатчилик вакиллари ва ҳуқуқни муҳофаза қилиш тузилмалари томонидан ҳудудда барқарор вазиятни таъминлаш бўйича уюшган ва мувофиқлашган ҳолда иш олиб борилмоқда".

"Юз берган воқеаларни таҳлил қилар эканмиз, биз бир нарсани ҳеч қачон унутмаслигимиз керак: агар ўз вақтида қатъий чора кўрилмаса, меҳнаткаш ва бунёдкор халқимиз ўн йиллар давомида машаққат билан эришган ютуқ ва марралар ғаразли ташқи кучларнинг таъсири билан жиддий хавф остида қолиши мумкин экан.

Агар доимо ҳушёр ва огоҳ, қатъиятли бўлиб иш кўрмасак, юртимиз, хонадонларимиз тинчлиги ва осойишталиги, фарзандларимиз келажаги осонгина хавф остида қолиши ҳеч гап эмас экан.

Мана шу ҳақиқатни, бугунги кунда қандай нотинч ва мураккаб замонда яшаётганимизни жойлардаги барча раҳбарлар яна бир бор ҳар томонлама чуқур тушуниб олишлари лозим".

"Ҳозирги вақтда дунёнинг турли минтақаларида янги кескинлик ўчоқлари пайдо бўлмоқда, миллатлар ва конфессиялар ўртасида қарама-қаршиликлар кучаймоқда, радикализм ва экстремизм хавфи тобора ортиб бормоқда.

Мана шундай таҳликали шароитда биз барқарорлик ва хавфсизлигимизга зиён етказадиган ҳар қандай таҳдид ва хатарларга кескин қарши туришимиз шарт.

Айни вақтда шуни эътироф этиш керакки, мамлакатимизнинг изчил ва барқарор ривожланишидан манфаатдор бўлмаган турли бузғунчи ташқи кучлар ҳам мавжуд.

Ушбу кучлар томонидан юртимиздаги осойишта вазиятни издан чиқариш, фуқароларимизнинг ишончига кириб, уларни тўғри йўлдан чалғитишга қаратилган ғаразли мақсадлар амалга оширилди ва бундай уринишлар бундан кейин ҳам содир бўлиши мумкин".

"Халқимизни қатъий ишонтириб айтмоқчиман: давлатимиз, эл-юртимизга нисбатан душманлик кайфиятида бўлган бундай кучларнинг ҳар қандай ёвуз фитна ва ҳаракатларига ўз вақтида ва кескин зарба беришга қодирмиз.

Ишончим комилки, биз бугунги барча қийинчиликларни албатта муносиб равишда, мардона енгиб ўтамиз.

Чунки халқимиз азал-азалдан ўзининг донишмандлиги, мардлиги ва матонати, дўстлик ва тинчликсеварлик фазилатлари билан дунёда обрў-эътибор ва ҳурмат қозониб келади.

Бундай эзгу қадриятлар бизнинг қонимизга, руҳимизга ёшлик чоғимиздан бошлаб чуқур сингиб кетган. Ва ҳеч ким уларни биздан тортиб ололмайди.

Бугунги кунда бутун халқимиз ва жамоатчилигимиз янада жипслашиб, барча даражадаги раҳбарлар ҳушёрлик ва огоҳликни кескин ошириб, юртимизда тинчлик ва барқарорликни сақлаш, мамлакатимизни жадал ривожлантириш, халқимизнинг фаровонлигини таъминлаш ҳамда одамларни рози қилиш борасида белгилаб олган вазифаларимизни амалга ошириш учун барча куч-имконият ва ресурсларни сафарбар этишимиз шарт", деди Президент сўзининг якунида.

Ўзбекистон Республикаси раҳбариятининг Қарақалпоқистон Республикасининг ривожланишидаги сиёсати

On the Policy of the Uzbek leadership to support the development of the Republic of Karakalpakstan

1. Uzbekistan has always given priority to promoting the development of the Republic of Karakalpakstan. This largest region of the country in terms of territory has large natural and raw materials and agricultural resources, labor potential, transport networks and industrial infrastructure.

The sustainable development of this region is hampered by the negative impact of the ecological crisis of the Aral Sea region, difficult climatic conditions, low population density, low quality of land and water resources, and transport remoteness of settlements. According to UN estimates, most of the region is an arid zone, highly prone to land degradation. All this has an impact on the economic development of Karakalpakstan, social well-being and health of the population, attracting the constant attention of Tashkent.

The President of Uzbekistan Shavkat Mirziyoyev has repeatedly noted that he is “the son of not only the Uzbek, but also the Karakalpak people.” In his speeches, he always focuses on the fact that "New Uzbekistan is a state the main goal of which is to ensure a free, comfortable and prosperous life for a multinational people."

Karakalpakstan is one of the regions, the solution of development problems of which has become one of the priorities of the state policy. It is no coincidence that in September 2021, as a presidential candidate, Shavkat Mirziyoyev began his election campaign precisely by visiting this region. In February 2022, the President spent three days in Karakalpakstan, studying the situation in the regions, the results achieved and remaining problems, and ways to resolve them.

2. Thanks to this, over the past 5 years, significant positive results have been achieved in the socio-economic development of Karakalpakstan. Gross domestic product (GRP) increased by 32%, industrial production increased by 30%, agricultural production by 20%. The number of operating enterprises in the region increased by 59%.

For five years, 4,390 thousand sq.m. of land for housing were put into operation in the region, 15.2 thousand places were created in preschool institutions, 38.3 thousand places in schools. Since 2017, the coverage of children with preschool education has increased from 32% to 75%. During the same period, approximately 127 thousand new jobs were created. For the period 2011-2020 GRP per capita increased by 6.9 times.

All this dynamics of socio-economic development is provided not only by significant financial support from the state (Karakalpakstan is one of the main recipients of subsidies from the state budget of the Republic of Uzbekistan), but also by a system of other measures and mechanisms for targeted support of the region.

Over the past five years alone, 11 trillion Uzbek soums have been allocated to the regional budget. Significant grants and loans from foreign donors and international financial institutions have been attracted. The Senate of the Oliy Majlis formed the Committee for the Development of the Aral Sea Region, Improving Life and Increasing the Income of the Population. Each city and region of Karakalpakstan is assigned to one of the regions of Uzbekistan (Nukus - to Tashkent, Muynak District - to the Tashkent Region, etc.). Similar patronage is entrusted to departments and large banks. As part of the “Doing Business in Karakalpakstan” campaign, 264 projects worth $350 million have been developed.

Great importance is attached to the development of the region's transport infrastructure. The Muynak airport, frozen for 30 years, was reconstructed, which made it possible to restore air traffic Tashkent - Muynak - Nukus. In September 2020, ADB provided a $274 million loan for the reconstruction of the Nukus-Beyneu highway.

The successful industrial development of the region is evidenced by the construction and commissioning of dozens of enterprises in the fields of electric power, chemical, petrochemical industries and building materials. The largest of them are the Ustyurt Gas Chemical Complex, the Kungrad Soda Plant and the Khodjeliy Glass Plant. From 2017 to 2020, industrial production increased from 2.1 times. Over the same period, the total volume of investments in fixed capital increased by almost 3.7 times.

The targeted programs have been adopted and are being implemented for food production, cultivation and process agricultural products, cultivate medicinal plants, as well as establish logistics centers in the agricultural sector.

3. The main directions for further increasing the economic potential of Karakalpakstan are defined in the Presidential Resolution «On measures for the integrated socio-economic development of the Republic of Karakalpakstan for 2020-2023». It focuses on creating the new «growth points» of cities and districts, supporting for areas with a low level of development. It is set to create 374 facilities and 27 clusters, increase the annual export volume to $347 million, and rise the export enterprises to 250. 1,359 investment projects with a total amount of 12,3 trillion Uzbek soums have been formed.

In the medium term, it is planned to put into operation a mining and metallurgical complex, modernize the Ustyurt gas chemical complex, as well as build hydrogen and nitrogen filling stations, etc.

Establishing a situational center for the investment projects in the capital of the Nukus region, on the basis of which a unified system for the formation, implementation and monitoring of business projects has been formed, will contribute to improving the efficiency of the region’s investment complex. A Council of Entrepreneurs has also been established, which interacts with project teams when discussing new ideas and proposals, as well as attracts the entrepreneurs for their implementation.

The development of the region is stimulated both by the system of tax and other benefits, and by the creation of special economic zones. The profit tax, income tax, turnover tax and social tax will amount to 1% for local industry in the agriculture and services sectors for the period of 2022-2030.

During the period of 2022-2026 the Export Promotion Agency will reimburse the small business entities of the Aral Sea Region 50% of the cost of railway transportation from other regions of the republic of machinery and equipment for the construction of enterprises and for the export of their products with high added value.

The Free economic Zone (FEZ) «Nukus-pharm», created in 2017, is designed to develop the pharmaceutical industry on the basis of its own medicinal plant raw materials. It is planned to create a free industrial zone in the Shumanai district on the border with Turkmenistan.

The export-oriented vegetable crops will be grown on 12 thousand hectares instead of cotton, the Karakalpak-Agro FEZ is developing, sesame plantations are being created, and the number of pedigreed cattle is increasing in the agricultural sector.

4. Active work is underway to protect and restore the ecological system of the Aral Sea region. According to the UN General Assembly Resolution of May 18, 2021, the Aral Sea zone is the main part of Karakalpakstan, as well as has become a zone of environmental innovation and technology. A project on greening the bottom of the dried-up Aral Sea is being implemented. Green spaces with an area of 1,7 million hectares have already been planted there. It is set to introduce the  electronic cartography and create a database of endangered species of flora and fauna.

As part of the innovative development program of the Republic of Karakalpakstan, an Academy of Young Scientists and a Youth Technopark are being established in Nukus to support young scientists and researchers, within which a laboratory with a genetic bank of plant seeds, a business accelerator and a training center at the International Innovation Center of the Aral Sea Region will be opened.

5. There has been active cooperation with international institutions and foreign policy partners to improve the socio-economic situation in Karakalpakstan. At the initiative of the President Shavkat Mirziyoyev in November 2018, the United Nations Multi-Partner Human Security Trust Fund for the Aral Sea Region in Uzbekistan was established.

Within five years, it is planned to attract $123.2 million to increase employment, improve social and natural conditions of Karakalpakstan. The government of Uzbekistan transferred the first tranche of $6.5 million to the fund. Funding arrangements have been made with the EU ($5.5 million), Finland, Norway, Japan, South Korea, Germany and Switzerland.

As part of the SCO chairmanship, the President Shavkat Mirziyoyev put forward the program «the SCO Green Belt », which provides for the expansion of cooperation between member States in the field of environmental protection. The first SCO event (meeting of the Council of National Coordinators in October 2021) was held in the capital of the region - Nukus.

Together with UNICEF, a programme was being implemented to improve the health, nutrition, water, sanitation, hygiene and well-being of the population, primarily the adolescents of Karakalpakstan. The programme addresses the needs of the population through the construction of sanitation facilities, improved access to safe water, hygiene promotion and sanitary.

The Ministry of Foreign Affairs and the embassies of Uzbekistan abroad have established active efforts to attract funds and credits for socio-economic development in Karakalpakstan and to reduce the adverse impact of climatic conditions. A project worth $24.5 million is being implemented with ACWA Power Saudi Arabia for the construction and operation of a 100 MW wind farm in the Karatau district of Karakalpakstan.

In general, the socio-economic development of Karakalpakstan, the improvement of the population’s life and the overcoming of the environmental crisis in the Aral Sea region are priority objectives of State policy and an important part of the development strategy of New Uzbekistan. The measures taken are designed to ensure the joint construction of New Karakalpakstan, to help strengthe